Calluna

Wrzos zwyczajny

Jest jedynym przedstawicielem gatunku rośliny wieloletniej z rodzaju wrzos należącej do rodziny wrzosowatych. Wykorzystywany jest jako roślina lecznicza, miododajna oraz ozdobna. Surowcem leczniczym wrzosu jest jego ziele oraz kwiaty. Co ciekawe, im wyżej znajduje się dany wrzos względem poziomu morza tym większe jest stężenie polifenoli w surowcu. Sposób w jaki kwitnie, pozwala przewidzieć, jaka będzie jesień oraz zima – gdy kwiaty rozwijają się w dolnej części krzewinki, można spodziewać się długiej i ciepłej jesieni. Z kolei mrozy nastąpią dopiero z początkiem lutego.

Galeria

źródło: Randi Hausken

źródło: Red Junasun

źródło: Joan Simon

Opis rośliny

rozwiń

Pokrój
Osiąga wysokość od 30 do 80 cm.

Liście
Łuskowate, drobne, przypominające igiełki, o długości 1-2 mm. Zachodzą na siebie dachówkowato. Ulistnienie nakrzyżległe.

Kwiaty
Obupłciowe, różowofioletowe, miododajne, zebrane w grona.

Owoce
Pękające czterema klapami, czterokomorowe torebki ukryte wśród trwałych listków okwiatu. Nasiona mają barwę czerwono-pomarańczową.

Korzenie
Są słabo rozczłonkowane, sięgają w głąb gleby do niemal 1 m.

Występowanie
Powszechnie występuje na półkuli północnej. W Polsce pospolity na całym niżu oraz w górach i lasach. Rośnie w miejscach słonecznych i piaszczystych, na kwaśnych glebach.

zwiń

Właściwości wrzosu zwyczajnego

Układ moczowy

Wrzos najczęściej wykorzystywany jest jako dodatek do mieszanek ziołowych w przypadku schorzeń i infekcji układu moczowego. Ma właściwości diuretyczne, lekko antyseptyczne oraz, dzięki zawartości glikozydów, dezynfekujące. Pomaga w przypadku przewlekłych nieżytów pęcherza, zapalenia miedniczek nerkowych, łagodzi stany zapalne, infekcje dróg moczowych oraz nerek. Ponadto wspiera leczenie kamicy moczowej, w tym kamicy cystowej oraz ksatynowej.

Przewód pokarmowy

Medycyna ludowa stosuje wrzos również na dolegliwości związane z układem pokarmowym. Pobudza nieznacznie wydzielanie soku żołądkowego, działa rozkurczowo, ułatwia trawienie oraz hamuje rozwój flory bakteryjnej w przewodzie pokarmowym. Niweluje nieżyt przewodu pokarmowego, niestrawność, biegunkę, nieżyt niedokwaśny żołądka, a także brak łaknienia.

Stany zapalne

Ekstrakty z wrzosu mają również słabe właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe, hamując produkcję zapalnych przekaźników. Z kolei zawarty w surowcu kwas ursolowy jest inhibitorem rozmnażania ludzkich komórek leukemicznych.

Drobnoustroje

Wrzos hamuje rozrost niektórych gatunków bakterii, ale potrzebny jest do tego alkaliczny odczyn moczu, ponieważ zawarty w surowcu hydrochinon uwalnia się tylko przy pH 7,2-8.0. Przetwory z wrzosu pomagają zwalczyć niektóre gatunki bakterii, m.in. gronkowiec złocisty, gronkowiec biały, czy drożdżaki odpowiedzialne za infekcje płucne, czy grzybice pochwy i układu trawiennego. Miód wrzosowy jest silnym środkiem przeciwbakteryjnym i antyoksydacyjnym, do tego wspomaga leczenie m.in. schorzeń związanych z prostatą, czy zapaleniem jelit.

Układ nerwowy

Badania potwierdzają antydepresyjne właściwości wrzosu, który blokuje działanie enzymu mózgu odpowiedzialnego za degradację neuroprzekaźników. Wykazuje również działanie uspokajające i przeciwlękowe, przez co stosowany może być w przypadku wyczerpania nerwowego i bezsenności.

Zewnętrznie

Stosowany zewnętrznie, np. w postaci kąpieli wzmacnia tkankę łączną, wspiera procesy regeneracyjne organizmu, rozluźnia mięśnie i wykazuje lecznicze działanie w przypadku dolegliwości stawowych i kostnych, reumatyzmie, dnie moczanowej oraz gośćcu przewlekłym postępującym.

Rośliny o podobnym działaniu

Infekcje układu moczowegoBukko brzozowe
NiestrawnośćGorczyca
Gronkowiec złocistyPłucnica islandzka
Zmęczenie psychiczneLipa
RZS (Gościec stawowy)Wiązówka błotna

Przeciwwskazania do stosowania wrzosu

Stosowanie wyrobów z wrzosu w nadmiernej ilości może mieć działanie odurzające.

Pozyskiwanie

Zbiór przeprowadzamy na początku kwitnienia (od sierpnia do września), gdyż przekwitające wrzosy brązowieją podczas suszenia, tracąc właściwości lecznicze. Ścinamy ukwiecone pędy, które po wysuszeniu obrywamy z kwiatów. Surowiec rozkładamy cienką warstwą na papierze w ciemnym miejscu lub suszymy w piekarniku w 40 stopniach. Suszarnia powinna być dobrze zacieniona, ponieważ światło powoduje, że kwiaty blakną. Po wysuszeniu kwiaty osmykujemy ręcznie i odsiewamy zanieczyszczenia i gałązki.

Składniki aktywne

rozwiń

Flawonoidy – kwercetyna, mirycetyna, kemferol
Procyjanidyny
Triterpeny – kwas ursolowy
Acetofenon – rodiolinozyd
Garbniki – 7%
Olejek eteryczny
Kwasy organiczne – kwas fumarowy
Związek goryczowy
Glikozyd hydrolizujący do hydrochinonu
Sole mineralne

zwiń

Przepisy z wykorzystaniem wrzosu

Napar z kwiatów wrzosu

Dawkowanie:

½ szklanki, 2-3 razy dziennie.

Przygotowanie:

1-1½ łyżki kwiatów wrzosu, 500 ml wody.

Kwiaty zalewamy wrzątkiem i zaparzamy pod przykryciem 15 minut, po czym przecedzamy i pijemy. Parzenie powinno odbywać się w szczelnym, nieprzepuszczającym światła pojemniku, np. termosie.

Owar z wrzosu

Dawkowanie:

½ szklanki, 3-4 razy dziennie.

Przygotowanie:

20-40g ziela wrzosu, 1 L wody.

Ziele zalewamy wodą i gotujemy na wolnym ogniu przez 10-15 minut.

Macerat wrzosowy

Dawkowanie:

Dodajemy do kąpieli.

Przygotowanie:

3 filiżanki kwiatów wrzosu, 300 ml bezwonny olej, np z migdałów.

Kwiaty rozgniatamy w moździerzu lub miażdżymy tłuczkiem, wkładamy do słoika i zalewamy olejem. Szczelnie zamykamy, wstrząsamy i odstawiamy na 2 tygodnie. Następnie odcedzamy przez gazę i przelewamy do butelki z ciemnego szkła. Przechowywać w temperaturze pokojowej w ciemnym miejscu, maksymalnie 1 rok.

Wrzosówka

Dawkowanie:

1 łyżka, 2 razy dziennie.

Przygotowanie:

250 ml miodu wrzosowego, starta skórka i sok z 1 dużej cytryny, starta skórka i sok z 1 dużej pomarańczy, 500 ml spirytusu 95%, 375 ml wody.

Miód podgrzewamy na małym ogniu, stale mieszając. Gdy zacznie ciemnieć wlewamy wodę, dodajemy skórki i zagotowujemy. Po wystudzeniu dodajemy spirytus, mieszamy i przelewamy do słoików. Nalewkę szczelnie zamykamy, odstawiamy na 6 tygodni i co kilka dni wstrząsamy. Następnie dodajemy sok z pomarańczy i cytryny, po czym odstawiamy na kolejne 2 tygodnie. Na koniec całość przefiltrowujemy, przelewamy do butelek i czekamy jeszcze miesiąc.

Inne

Dawkowanie:
Przygotowanie:

1# Miód wrzosowy (obecnie najlepszy pochodzi ze Szkocji) pomaga w chorobach oczu, serca, nerwic i prostaty. Profilaktyka zaleca -3 łyżki miodu dziennie. W przypadku prostaty, do szklanki letniej, przegotowanej wody dodajemy 1 łyżkę miodu, sok z ½ cytryny i łyżeczkę oliwy. Stosować 2-3 razy dziennie, przez 2 miesiące.