Opis rośliny
rozwińPokrój
Osiąga wysokość od 30 do 80 cm.
Liście
Łuskowate, drobne, przypominające igiełki, o długości 1-2 mm. Zachodzą na siebie dachówkowato. Ulistnienie nakrzyżległe.
Kwiaty
Obupłciowe, różowofioletowe, miododajne, zebrane w grona.
Owoce
Pękające czterema klapami, czterokomorowe torebki ukryte wśród trwałych listków okwiatu. Nasiona mają barwę czerwono-pomarańczową.
Korzenie
Są słabo rozczłonkowane, sięgają w głąb gleby do niemal 1 m.
Występowanie
Powszechnie występuje na półkuli północnej. W Polsce pospolity na całym niżu oraz w górach i lasach. Rośnie w miejscach słonecznych i piaszczystych, na kwaśnych glebach.
Właściwości wrzosu zwyczajnego
Układ moczowy
Wrzos najczęściej wykorzystywany jest jako dodatek do mieszanek ziołowych w przypadku schorzeń i infekcji układu moczowego. Ma właściwości diuretyczne, lekko antyseptyczne oraz, dzięki zawartości glikozydów, dezynfekujące. Pomaga w przypadku przewlekłych nieżytów pęcherza, zapalenia miedniczek nerkowych, łagodzi stany zapalne, infekcje dróg moczowych oraz nerek. Ponadto wspiera leczenie kamicy moczowej, w tym kamicy cystowej oraz ksatynowej.
Przewód pokarmowy
Medycyna ludowa stosuje wrzos również na dolegliwości związane z układem pokarmowym. Pobudza nieznacznie wydzielanie soku żołądkowego, działa rozkurczowo, ułatwia trawienie oraz hamuje rozwój flory bakteryjnej w przewodzie pokarmowym. Niweluje nieżyt przewodu pokarmowego, niestrawność, biegunkę, nieżyt niedokwaśny żołądka, a także brak łaknienia.
Stany zapalne
Ekstrakty z wrzosu mają również słabe właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe, hamując produkcję zapalnych przekaźników. Z kolei zawarty w surowcu kwas ursolowy jest inhibitorem rozmnażania ludzkich komórek leukemicznych.
Drobnoustroje
Wrzos hamuje rozrost niektórych gatunków bakterii, ale potrzebny jest do tego alkaliczny odczyn moczu, ponieważ zawarty w surowcu hydrochinon uwalnia się tylko przy pH 7,2-8.0. Przetwory z wrzosu pomagają zwalczyć niektóre gatunki bakterii, m.in. gronkowiec złocisty, gronkowiec biały, czy drożdżaki odpowiedzialne za infekcje płucne, czy grzybice pochwy i układu trawiennego. Miód wrzosowy jest silnym środkiem przeciwbakteryjnym i antyoksydacyjnym, do tego wspomaga leczenie m.in. schorzeń związanych z prostatą, czy zapaleniem jelit.
Układ nerwowy
Badania potwierdzają antydepresyjne właściwości wrzosu, który blokuje działanie enzymu mózgu odpowiedzialnego za degradację neuroprzekaźników. Wykazuje również działanie uspokajające i przeciwlękowe, przez co stosowany może być w przypadku wyczerpania nerwowego i bezsenności.
Zewnętrznie
Stosowany zewnętrznie, np. w postaci kąpieli wzmacnia tkankę łączną, wspiera procesy regeneracyjne organizmu, rozluźnia mięśnie i wykazuje lecznicze działanie w przypadku dolegliwości stawowych i kostnych, reumatyzmie, dnie moczanowej oraz gośćcu przewlekłym postępującym.
Rośliny o podobnym działaniu
Infekcje układu moczowego – Bukko brzozowe
Niestrawność – Gorczyca
Gronkowiec złocisty – Płucnica islandzka
Zmęczenie psychiczne – Lipa
RZS (Gościec stawowy) – Wiązówka błotna
Przeciwwskazania do stosowania wrzosu
Stosowanie wyrobów z wrzosu w nadmiernej ilości może mieć działanie odurzające.
Pozyskiwanie
Zbiór przeprowadzamy na początku kwitnienia (od sierpnia do września), gdyż przekwitające wrzosy brązowieją podczas suszenia, tracąc właściwości lecznicze. Ścinamy ukwiecone pędy, które po wysuszeniu obrywamy z kwiatów. Surowiec rozkładamy cienką warstwą na papierze w ciemnym miejscu lub suszymy w piekarniku w 40 stopniach. Suszarnia powinna być dobrze zacieniona, ponieważ światło powoduje, że kwiaty blakną. Po wysuszeniu kwiaty osmykujemy ręcznie i odsiewamy zanieczyszczenia i gałązki.
Składniki aktywne
rozwińFlawonoidy – kwercetyna, mirycetyna, kemferol
Procyjanidyny
Triterpeny – kwas ursolowy
Acetofenon – rodiolinozyd
Garbniki – 7%
Olejek eteryczny
Kwasy organiczne – kwas fumarowy
Związek goryczowy
Glikozyd hydrolizujący do hydrochinonu
Sole mineralne
Przepisy z wykorzystaniem wrzosu
Napar z kwiatów wrzosu
Dawkowanie:½ szklanki, 2-3 razy dziennie.
Przygotowanie:1-1½ łyżki kwiatów wrzosu, 500 ml wody.
Kwiaty zalewamy wrzątkiem i zaparzamy pod przykryciem 15 minut, po czym przecedzamy i pijemy. Parzenie powinno odbywać się w szczelnym, nieprzepuszczającym światła pojemniku, np. termosie.
Owar z wrzosu
Dawkowanie:½ szklanki, 3-4 razy dziennie.
Przygotowanie:20-40g ziela wrzosu, 1 L wody.
Ziele zalewamy wodą i gotujemy na wolnym ogniu przez 10-15 minut.
Macerat wrzosowy
Dawkowanie:Dodajemy do kąpieli.
Przygotowanie:3 filiżanki kwiatów wrzosu, 300 ml bezwonny olej, np z migdałów.
Kwiaty rozgniatamy w moździerzu lub miażdżymy tłuczkiem, wkładamy do słoika i zalewamy olejem. Szczelnie zamykamy, wstrząsamy i odstawiamy na 2 tygodnie. Następnie odcedzamy przez gazę i przelewamy do butelki z ciemnego szkła. Przechowywać w temperaturze pokojowej w ciemnym miejscu, maksymalnie 1 rok.
Wrzosówka
Dawkowanie:1 łyżka, 2 razy dziennie.
Przygotowanie:250 ml miodu wrzosowego, starta skórka i sok z 1 dużej cytryny, starta skórka i sok z 1 dużej pomarańczy, 500 ml spirytusu 95%, 375 ml wody.
Miód podgrzewamy na małym ogniu, stale mieszając. Gdy zacznie ciemnieć wlewamy wodę, dodajemy skórki i zagotowujemy. Po wystudzeniu dodajemy spirytus, mieszamy i przelewamy do słoików. Nalewkę szczelnie zamykamy, odstawiamy na 6 tygodni i co kilka dni wstrząsamy. Następnie dodajemy sok z pomarańczy i cytryny, po czym odstawiamy na kolejne 2 tygodnie. Na koniec całość przefiltrowujemy, przelewamy do butelek i czekamy jeszcze miesiąc.
Inne
Dawkowanie:Przygotowanie:
1# Miód wrzosowy (obecnie najlepszy pochodzi ze Szkocji) pomaga w chorobach oczu, serca, nerwic i prostaty. Profilaktyka zaleca -3 łyżki miodu dziennie. W przypadku prostaty, do szklanki letniej, przegotowanej wody dodajemy 1 łyżkę miodu, sok z ½ cytryny i łyżeczkę oliwy. Stosować 2-3 razy dziennie, przez 2 miesiące.