Opis rośliny
rozwińPokrój
Osiąga wysokość od 50 do 200 cm.
Łodyga
Średnica do 5 mm, zielonawobrunatna, sztywna, kanciasta, wewnątrz pusta z wyjątkiem części szczytowej. Jest regularnie prosto podłużnie bruzdowana.
Liście
Nieparzystopierzaste. Listki w liczbie po 2-5 par są jajowato-lancetowate, o podwójnie piłkowanych brzegach, siedzące.
Kwiaty
Kwiatostan złożony z bardzo licznych kwiatów tworzy nieregularną wierzchotkowatą wiechę. Kwiaty są kremowobiałe, o średnicy około 3–6 mm. Kielich złożony z 5 ciemnozielonych odgiętych i owłosionych działek przyrośniętych do wypukłego dna kwiatowego. Pręciki są liczne, o zaokrąglonych pylnikach, znacznie dłuższe od płatków.
Owoc
Spiralnie skręcona, brunatna, jednonasienna niełupka o długości 2mm.
Kłącze
Członowane, zdrewniałe, grube z licznymi włóknistymi korzeniami.
Występowanie
Rozpowszechniona na dużych obszarach Europy i Azji. W Polsce pospolita na niżu i w dolnej części gór. Rośnie na wilgotnych łąkach, torfowiskach nad brzegami wód i w zaroślach.
Właściwości wiązówki błotnej
Stany zapalne oraz działanie przeciwbólowe
Wiązówka błotna przede wszystkim wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe w przypadku reumatyzmu. Obecne w kwiatach związki salicylowe hamują biosyntezę prostaglandyn – związków zapoczątkowujących i podtrzymujących stany zapalne w różnych narządach. [1] Stosowana jest pomocniczo (razem z chemioterapią, balneoterapią lub dietą) w trakcie leczenia przewlekłego i postępującego gośćca stawowego, tym bardziej u osób starszych. Wspiera także leczenie początkowych objawów reumatyzmu mięśniowego, łagodzi bóle stawowe i mięśniowe (w tym bóle i przykurcze mięśni szkieletowych) oraz zakwasy, a także działa znieczulająco w przypadku bólu głowy i zębów. [2], [3]
Gorączka oraz układ moczowy
Wiązówka jest również pomocniczym środkiem oczyszczającym i przeciwgorączkowym. Flawonoidy nieznacznie pobudzają czynność gruczołów potowych, przez co obniżają gorączkę oraz wspierają leczenie grypy i przeziębienia. Zwiększają także ilość wydalanego moczu, łagodzą dnę moczanową oraz ułatwiają usuwanie z organizmu szkodliwych związków przemiany materii. [4], [5]
Przewód pokarmowy
Wyciągi z wiązówki mają korzystny wpływ na układ pokarmowy oraz działają antybakteryjnie. Działają słabo ściągająco, nieznacznie przeciwbiegunkowo i żółciopędnie. Wspomagają trawienie, niwelują wrzody żołądka, zgagę, nadkwasotę oraz nudności. [4], [5]
Drobnoustroje
Wyniki wielu badań potwierdziły aktywność przeciwdrobnoustrojową metanolowych ekstraktów, zarówno z części nadziemnych wiązówki, jak i korzenia. Potencjał przeciwbakteryjny obu ekstraktów był podobny w stosunku do większości badanych bakterii. Najwyższą skuteczność ekstraktów zaobserwowano, przede wszystkim wobec Pałeczki okrężnicy, Paciorkowca kałowego oraz Pałeczki ropy błękitnej. W przypadku Escherichia Coli, ekstrakt z części nadziemnych okazał się silniejszy. [6]
W przypadku grzybów, oba ekstrakty (części nadziemne oraz korzeń) wykazały wysoką skuteczność wobec Penicillium chrysogenum i Fusarium oxysporum, z czego ekstrakt z części nadziemnych okazał się być silnym środkiem przeciwbakteryjnym również wobec Trichoderma harzianum. [7] Wiązówka zwalcza bakterie zakażające pokarmy, przez co jest naturalnym konserwantem spożywczym. [8]
Działanie przeciwutleniające
Aktywność antyoksydacyjną oraz wymiatającą wolne rodniki części nadziemnych i ekstraktów z korzeni oceniono w obu przypadkach jako bardzo wysoką. Ponadto, dla obu właściwości, ekstrakt z korzenia wiązówki błotnej okazał się skuteczniejszy, w porównaniu z ekstraktem z części nadziemnych. Do tego ekstrakty wykazują dobrą aktywność przeciw utlenianiu lipidów w mięsie aż do siódmego dnia przechowywania, a ekstrakt z korzenia miał lepsze właściwości przeciw utlenianiu lipidów niż wyciąg z nadziemnych części. [6], [8] Ponadto ekstrakty metanolowe z korzenia wiązówki mogą skutecznie chronić przed uszkodzeniem DNA indukowanym przez rodniki hydroksylowe. [4]
Zewnętrznie
Stosowana zewnętrznie ma właściwości ściągające, przeciwzapalne, antyseptyczne i łagodzące. Skutecznie pomaga osobom z cerą trądzikową, cerą tłustą i mieszaną, a także przeciwdziała powstawaniu przebarwień. Do tego leczy rany, owrzodzenia, zakażenia skóry i zapalenie spojówek. Z kolei aromaterapia sugeruje kąpiel z dodatkiem wiązówki, dzięki czemu działa odprężająco, rozluźniająco i uspokajająco. [5]
[1] Źródło: An ethnobotanical study on the usage of wild medicinal herbs from Kopaonik Mountain (Central Serbia), 2007
[2] Źródło: Characterization of phenolic compounds in wild medicinal flowers from Portugal by HPLC–DAD–ESI/MS and evaluation of antifungal properties, 2013
[3] Źródło: Xanthine Oxidase Inhibitors from Filipendula ulmaria (L.) Maxim. and Their Efficient Detections by HPTLC and HPLC Analyses, 2021
[4] Źródło: In vitro and in vivo assessment of the genotoxicity and antigenotoxicity of the Filipendula hexapetala and Filipendula ulmaria methanol extracts, 2015
[5] Źródło: Aktywność farmakologiczna wyciągów z Filipendula ulmaria i Filipendula hexapetala, 2001
[6] Źródło: Bioactivity, stability and phenolic characterization of Filipendula ulmaria (L.) Maxim, 2015
[7] Źródło: The antimicrobial activity of pullulan film incorporated with meadowsweet flower extracts (Filipendulae ulmariae flos) on postharvest quality of apples, 2013
[8] Źródło: Chemical, biochemical and electrochemical assays to evaluate phytochemicals and antioxidant activity of wild plants, 2011
Rośliny o podobnym działaniu
RZS (Gościec stawowy) – Fiołek trójbarwny
Gorączka – Śliwa tarnina
Zgaga – Bylica piołun
Przebarwienia – Rozchodnik ostry
Przeciwwskazania do stosowania wiązówki
Nie stosować w przypadku uczulenia na aspirynę i pochodne salicylowe. Może wywołać reakcje alergiczne, takie jak wysypka, objawy astmy, zaburzenia ze strony układu pokarmowego. Duże dawki mogą powodować dolegliwości żołądkowe i mdłości. Nie powinny jej stosować również dzieci do 12 roku życia, kobiety w ciąży oraz karmiące piersią. Należy uważać w przypadku stosowania jej razem z lekami przeciwzakrzepowymi, ponieważ wiązówka nasila ich działanie.
Pozyskiwanie
Zbieramy na początku kwitnienia między czerwcem a lipcem, w suchy i słoneczny dzień. Ścinamy całe baldachy kwiatów i suszymy w warunkach naturalnych, w zacienionym i przewiewnym miejscu, rozkładając cienką warstwą na papierze lub w suszarni, w temperaturze do 30 stopni. Po wysuszeniu odrzucamy szypułki, a kwiaty przechowujemy w szczelnie zamkniętym pojemniku, bez dostępu do światła.
Składniki aktywne
rozwińHeterozydy fenolowe (1,2%) – spireina, monotropitozyd, salicyna
Polifenole – kwasy fenolowe i flawonoidy (spireozyd, hiperozyd, awikularyna, kwercetyna)
Garbniki – 12%
Olejek eteryczny (0,2%) – pochodne salicylowe (salicylan metylu, aldehyd salicylowy), wanilina
Kwasy organiczne – kwas salicylowy
Antocyjany
Witaminy – C i E
Sole mineralne
Przepisy z wiązówki błotnej
Napar z kwiatów wiązówki błotnej
Dawkowanie:½ szklanki, 3 razy dziennie, 1 godzinę po posiłku.
Przygotowanie:1 łyżka suszonych kwiatów wiązówki, 250 ml wody.
Ziele zalewamy gorącą wodą (90 stopni) i odstawiamy pod przykryciem na 15 minut, po czym odcedzamy.
Nalewka z ziela wiązówki błotnej
Dawkowanie:1 łyżka, 2-3 razy dziennie.
Przygotowanie:50g ziela wiązówki, 500 ml spirytusu (70%).
Rozdrobnione ziele zalewamy spirytusem i odstawiamy w ciemne miejsce na 2 tygodnie, codziennie wstrząsając. Po przecedzeniu przelewamy do butelki z ciemnego szkła.
Syrop z wiązówki błotnej
Dawkowanie:1 łyżka, 3 razy dziennie między posiłkami.
Przygotowanie:4 garści kwiatów wiązówki, szklanka zmielonego cukru brązowego, sok z 3 cytryn, 1 starta skórka z cytryny, 750 ml wody.
Wodę mieszamy z cukrem i doprowadzamy całość do wrzenia. Gotujemy przez 10 minut, aż powstanie syrop i zdejmujemy z palnika. Dodajemy sok z cytryn i startą skórkę. Całość mieszamy i dodajemy kwiaty wiązówki, po czym ponownie mieszamy i zaparzamy je w syropie. Gdy syrop ostygnie, przecedzamy przez gazę.