Filipendula ulmaria

Wiązówka błotna

Wiązówka nazywana jest inaczej „ludową aspiryną” ze względu na fakt, że jest naturalną alternatywą dla wytworzonych sztucznie salicylanów. Jest miododajną byliną, która rośnie głównie na terenach podmokłych. Roślina ta ma szerokie zastosowanie także w kosmetyce, zwłaszcza przy uciążliwym trądziku oraz trudno gojących się ranach. Do tego wykorzystywana jest w przemyśle alkoholowym jako aromatyzator, z racji swojego migdałowego zapachu. Surowcem wykorzystywanym w lecznictwie są kwiaty. Stosować w tym celu możemy zarówno wiązówkę błotną, jak i bulwkową.

Galeria

źródło: Joan Simon

źródło: Gailhampshire

źródło: Melanie Shaw

źródło: Jac. Janssen

Opis rośliny

rozwiń

Pokrój
Osiąga wysokość od 50 do 200 cm.

Łodyga
Średnica do 5 mm, zielonawobrunatna, sztywna, kanciasta, wewnątrz pusta z wyjątkiem części szczytowej. Jest regularnie prosto podłużnie bruzdowana.

Liście
Nieparzystopierzaste. Listki w liczbie po 2-5 par są jajowato-lancetowate, o podwójnie piłkowanych brzegach, siedzące.

Kwiaty
Kwiatostan złożony z bardzo licznych kwiatów tworzy nieregularną wierzchotkowatą wiechę. Kwiaty są kremowobiałe, o średnicy około 3–6 mm. Kielich złożony z 5 ciemnozielonych odgiętych i owłosionych działek przyrośniętych do wypukłego dna kwiatowego. Pręciki są liczne, o zaokrąglonych pylnikach, znacznie dłuższe od płatków.

Owoc
Spiralnie skręcona, brunatna, jednonasienna niełupka o długości 2mm.

Kłącze
Członowane, zdrewniałe, grube z licznymi włóknistymi korzeniami.

Występowanie
Rozpowszechniona na dużych obszarach Europy i Azji. W Polsce pospolita na niżu i w dolnej części gór. Rośnie na wilgotnych łąkach, torfowiskach nad brzegami wód i w zaroślach.

zwiń

Właściwości wiązówki błotnej

Stany zapalne oraz działanie przeciwbólowe

Wiązówka błotna przede wszystkim wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe w przypadku reumatyzmu. Obecne w kwiatach związki salicylowe hamują biosyntezę prostaglandyn – związków zapoczątkowujących i podtrzymujących stany zapalne w różnych narządach. [1] Stosowana jest pomocniczo (razem z chemioterapią, balneoterapią lub dietą) w trakcie leczenia przewlekłego i postępującego gośćca stawowego, tym bardziej u osób starszych. Wspiera także leczenie początkowych objawów reumatyzmu mięśniowego, łagodzi bóle stawowe i mięśniowe (w tym bóle i przykurcze mięśni szkieletowych) oraz zakwasy, a także działa znieczulająco w przypadku bólu głowy i zębów. [2], [3]

Gorączka oraz układ moczowy

Wiązówka jest również pomocniczym środkiem oczyszczającym i przeciwgorączkowym. Flawonoidy nieznacznie pobudzają czynność gruczołów potowych, przez co obniżają gorączkę oraz wspierają leczenie grypy i przeziębienia. Zwiększają także ilość wydalanego moczu, łagodzą dnę moczanową oraz ułatwiają usuwanie z organizmu szkodliwych związków przemiany materii. [4], [5]

Przewód pokarmowy

Wyciągi z wiązówki mają korzystny wpływ na układ pokarmowy oraz działają antybakteryjnie. Działają słabo ściągająco, nieznacznie przeciwbiegunkowo i żółciopędnie. Wspomagają trawienie, niwelują wrzody żołądka, zgagę, nadkwasotę oraz nudności. [4], [5]

Drobnoustroje

Wyniki wielu badań potwierdziły aktywność przeciwdrobnoustrojową metanolowych ekstraktów, zarówno z części nadziemnych wiązówki, jak i korzenia. Potencjał przeciwbakteryjny obu ekstraktów był podobny w stosunku do większości badanych bakterii. Najwyższą skuteczność ekstraktów zaobserwowano, przede wszystkim wobec Pałeczki okrężnicy, Paciorkowca kałowego oraz Pałeczki ropy błękitnej. W przypadku Escherichia Coli, ekstrakt z części nadziemnych okazał się silniejszy. [6]

W przypadku grzybów, oba ekstrakty (części nadziemne oraz korzeń) wykazały wysoką skuteczność wobec Penicillium chrysogenum i Fusarium oxysporum, z czego ekstrakt z części nadziemnych okazał się być silnym środkiem przeciwbakteryjnym również wobec Trichoderma harzianum. [7] Wiązówka zwalcza bakterie zakażające pokarmy, przez co jest naturalnym konserwantem spożywczym. [8]

Działanie przeciwutleniające

Aktywność antyoksydacyjną oraz wymiatającą wolne rodniki części nadziemnych i ekstraktów z korzeni oceniono w obu przypadkach jako bardzo wysoką. Ponadto, dla obu właściwości, ekstrakt z korzenia wiązówki błotnej okazał się skuteczniejszy, w porównaniu z ekstraktem z części nadziemnych. Do tego ekstrakty wykazują dobrą aktywność przeciw utlenianiu lipidów w mięsie aż do siódmego dnia przechowywania, a ekstrakt z korzenia miał lepsze właściwości przeciw utlenianiu lipidów niż wyciąg z nadziemnych części. [6], [8] Ponadto ekstrakty metanolowe z korzenia wiązówki mogą skutecznie chronić przed uszkodzeniem DNA indukowanym przez rodniki hydroksylowe. [4]

Zewnętrznie

Stosowana zewnętrznie ma właściwości ściągające, przeciwzapalne, antyseptyczne i łagodzące. Skutecznie pomaga osobom z cerą trądzikową, cerą tłustą i mieszaną, a także przeciwdziała powstawaniu przebarwień. Do tego leczy rany, owrzodzenia, zakażenia skóry i zapalenie spojówek. Z kolei aromaterapia sugeruje kąpiel z dodatkiem wiązówki, dzięki czemu działa odprężająco, rozluźniająco i uspokajająco. [5]

 

[1] Źródło: An ethnobotanical study on the usage of wild medicinal herbs from Kopaonik Mountain (Central Serbia), 2007
[2] Źródło: Characterization of phenolic compounds in wild medicinal flowers from Portugal by HPLC–DAD–ESI/MS and evaluation of antifungal properties, 2013
[3] Źródło: Xanthine Oxidase Inhibitors from Filipendula ulmaria (L.) Maxim. and Their Efficient Detections by HPTLC and HPLC Analyses, 2021
[4] Źródło: In vitro and in vivo assessment of the genotoxicity and antigenotoxicity of the Filipendula hexapetala and Filipendula ulmaria methanol extracts, 2015
[5] Źródło: Aktywność farmakologiczna wyciągów z Filipendula ulmaria i Filipendula hexapetala, 2001
[6] Źródło: Bioactivity, stability and phenolic characterization of Filipendula ulmaria (L.) Maxim, 2015
[7] Źródło: The antimicrobial activity of pullulan film incorporated with meadowsweet flower extracts (Filipendulae ulmariae flos) on postharvest quality of apples, 2013
[8] Źródło: Chemical, biochemical and electrochemical assays to evaluate phytochemicals and antioxidant activity of wild plants, 2011

Rośliny o podobnym działaniu

RZS (Gościec stawowy)Fiołek trójbarwny
GorączkaŚliwa tarnina
ZgagaBylica piołun
PrzebarwieniaRozchodnik ostry

Przeciwwskazania do stosowania wiązówki

Nie stosować w przypadku uczulenia na aspirynę i pochodne salicylowe. Może wywołać reakcje alergiczne, takie jak wysypka, objawy astmy, zaburzenia ze strony układu pokarmowego. Duże dawki mogą powodować dolegliwości żołądkowe i mdłości. Nie powinny jej stosować również dzieci do 12 roku życia, kobiety w ciąży oraz karmiące piersią. Należy uważać w przypadku stosowania jej razem z lekami przeciwzakrzepowymi, ponieważ wiązówka nasila ich działanie.

Pozyskiwanie

Zbieramy na początku kwitnienia między czerwcem a lipcem, w suchy i słoneczny dzień. Ścinamy całe baldachy kwiatów i suszymy w warunkach naturalnych, w zacienionym i przewiewnym miejscu, rozkładając cienką warstwą na papierze lub w suszarni, w temperaturze do 30 stopni. Po wysuszeniu odrzucamy szypułki, a kwiaty przechowujemy w szczelnie zamkniętym pojemniku, bez dostępu do światła.

Składniki aktywne

rozwiń

Heterozydy fenolowe (1,2%) – spireina, monotropitozyd, salicyna
Polifenole – kwasy fenolowe i flawonoidy (spireozyd, hiperozyd, awikularyna, kwercetyna)
Garbniki – 12%
Olejek eteryczny (0,2%) – pochodne salicylowe (salicylan metylu, aldehyd salicylowy), wanilina
Kwasy organiczne – kwas salicylowy
Antocyjany
Witaminy – C i E
Sole mineralne

zwiń

Przepisy z wiązówki błotnej

Napar z kwiatów wiązówki błotnej

Dawkowanie:

½ szklanki, 3 razy dziennie, 1 godzinę po posiłku.

Przygotowanie:

1 łyżka suszonych kwiatów wiązówki, 250 ml wody.

Ziele zalewamy gorącą wodą (90 stopni) i odstawiamy pod przykryciem na 15 minut, po czym odcedzamy.

Nalewka z ziela wiązówki błotnej

Dawkowanie:

1 łyżka, 2-3 razy dziennie.

Przygotowanie:

50g ziela wiązówki, 500 ml spirytusu (70%).

Rozdrobnione ziele zalewamy spirytusem i odstawiamy w ciemne miejsce na 2 tygodnie, codziennie wstrząsając. Po przecedzeniu przelewamy do butelki z ciemnego szkła.

Syrop z wiązówki błotnej

Dawkowanie:

1 łyżka, 3 razy dziennie między posiłkami.

Przygotowanie:

4 garści kwiatów wiązówki, szklanka zmielonego cukru brązowego, sok z 3 cytryn, 1 starta skórka z cytryny, 750 ml wody.

Wodę mieszamy z cukrem i doprowadzamy całość do wrzenia. Gotujemy przez 10 minut, aż powstanie syrop i zdejmujemy z palnika. Dodajemy sok z cytryn i startą skórkę. Całość mieszamy i dodajemy kwiaty wiązówki, po czym ponownie mieszamy i zaparzamy je w syropie. Gdy syrop ostygnie, przecedzamy przez gazę.