Róża

Opis rośliny

Właściwości róży

Wzmocnienie organizmu i nowotwory

Owoce róży mają przede wszystkim właściwości ogólnie wzmacniające organizm. Zawierają witaminy B1, B2, B3 (PP), E, K, P (rutyna), kwas foliowy, karotenoidy oraz minerały takie jak potas, magnez, siarka, fosfor, cynk, żelazo, molibden i krzem. Co ważne, naturalna witamina C jest 3 do 5-krotnie bardziej aktywna niż syntetyczna. Szybciej osiąga i dłużej utrzymuje niezbędne stężenie w organizmie, ponieważ flawonoidy i kwasy organiczne chronią ją przed rozkładem. Warto stosować je w przypadku osłabienia organizmu, przeziębienia, podczas ciąży oraz w okresie przemęczenia i rekonwalescencji. Do tego właściwości antyseptyczne hamują rozwój infekcji oraz pomagają obniżyć gorączkę.

Zawarte w róży damasceńskiej farnezol, geraniol i alkohol perillylowy, indukują apoptozę w komórkach nowotworowych. Wyniki badań sugerują, że surowiec wykazuje potencjał przeciwnowotworowy i cytotoksyczny właściwości wobec gruczolaka płuc oraz raka trzustki. [5]

Róża dzika, dzięki właściwościom antyoksydacyjnym, wykazuje działanie antyproliferacyjne wobec guzów glikolitycznych, a także białaczki szpikowej. Należy jednak unikać jej stosowania w guzach estrogenozależnych (np. gruczolakorak piersi), ponieważ może sprzyjać rozwojowi tego typu raka. Natomiast róża pomarszczona hamuje wzrost linii komórek ludzkiego raka prostaty. [15]

Drobnoustroje

Metanolowe i wodne ekstrakty z płatków róży damasceńskiej, a także wodne ekstrakty z suszonych kwiatów róży pomarszczonej, wykazują działanie przeciwwirusowe przeciwko zakażeniu HIV poprzez celowanie w różne etapy cyklu replikacji HIV i hamowanie retranskryptazy wirusa. [3], [21] Potwierdzono również przeciwwirusowe działanie głównych składników olejku różanego (r. damasceńska), cytronellolu, geraniolu wobec wirusa opryszczki oraz bakterii Haemophilus parainflunzae typu B (pałeczka hemofilna/pałeczka grypy). [4] Pałeczka okrężnicy (E. coli) była oporna na ekstrakt etanolowy z płatków róży, podczas gdy jej ekstrakt wodny wykazywał większą wrażliwość. Z drugiej strony acetonowy ekstrakt przeciwko E. coli i Pałeczce siennej posiada wyższą aktywność niż ekstrakt wodny. Ekstrakt etanolowy wykazywał również działanie przeciwbakteryjne przeciwko opornym na metycylinę bakteriom Gronkowca złocistego, Salmonella typhimurium, Laseczki woskowej oraz Candida albicans. [5]

Z kolei przeciwbakteryjne właściwości olejku eterycznego z róży damasceńskiej wykazały działanie wobec Xanthomonas campestris, Chromobacterium violaceumm, szczepów Pectobacterium carotovora, Gronkowca złocistego, Laseczkę woskową, Staphylococcus epidermidis i Pseudomonas fluorescens. Co ważne, wykazano brak działania przeciwdrobnoustrojowego bułgarskiego olejku różanego. [6]

Działanie przeciwbakteryjne wody różanej i absolutu różanego (r. damasceńska) potwierdzono wobec szczepów Pałeczki okrężnicy i Ropy błękitnej, Laseczki siennej, Gronkowca złocistego, Chromobacterium violaceum i Pectobacterium carotovora. Skuteczność absolutu różanego (olejku różanego) jest wyższa niż wody różanej i ekstraktów różanych. [7] Ze względu na właściwości przeciwinfekcyjne, ekstrakty z róży damasceńskiej polecane są w formie płukanek jamy ustnej w przypadku nawracającego aftowego zapalenia. Wyniki kliniczne potwierdziły zmniejszenie bólu, a także wielkości oraz liczby owrzodzeń. [8]

Udowodniono, że róża pomarszczona hamuje wzrost bakterii chorobotwórczych, ale nie zmienia wzrostu bifidobakterii ani pałeczek kwasu mlekowego. Działanie przeciwdrobnoustrojowe związków fenolowych wydaje się być selektywne. Zaobserwowano, że taniny z róży pomarszczonej hamują jedynie wzrost patogennych bakterii, co sugeruje, że jest ona obiecującym prebiotykiem. [20]

Przewód pokarmowy i dolegliwości kobiece

Pąki i płatki róży (owoce raczej pomocniczo) wykorzystywane są ze względu na ich rozkurczowe, przeciwzapalne i żółciopędne właściwości. Ekstrakty etanolowe z róży damasceńskiej oraz ekstrakty metanolowe z róży dzikiej, stymulują trawienie i łagodzą zaburzenia jelitowe, w tym biegunki. [5] Co więcej, ekstrakt z róży dzikiej znacznie zmniejsza pasaż jelitowy, zwiększając tym samym wchłanianie wody i elektrolitów. Do tego chronią błony śluzowe żołądka i całkowicie zapobiegają powstawaniu wrzodów żołądka i dwunastnicy oraz owrzodzenia jelita grubego. Ponadto działają oczyszczająco i ułatwiają pozbywanie się toksyn z organizmu. [15], [19]

Badania in vivo wykazały, że leczenie ekstraktem z owoców róży dzikiej w dawkach 500 i 750 mg/kg przywróciło poziomy tych enzymów markerowych w modelu uszkodzenia wątroby. Z kolei róża pomarszczona wykazuje działanie przeciw wirusowi zapalenia wątroby typu C (HCV). [15]

Skuteczność ekstraktu z róży damasceńskiej na pierwotny zespół bolesnego miesiączkowania (PMS) została potwierdzona w podwójnie ślepej próbie krzyżowej z udziałem 92 samotnych dziewcząt. Ekstrakt bez skutków ubocznych zmniejszył średnią gęstość bólu w PMS. [13]

Układ nerwowy, depresja i bezpłodność

Natomiast olejek eteryczny wykazuje działanie antydepresyjne, uspokajające i poprawiające nastrój. Wpływa on na układ nerwowy, odprężając i kojąc nerwy. Obecny w kwiatach róży damasceńskiej olejek działa antyoksydacyjnie w korze mózgowej i antybakteryjnie, przez co chronią przed zaburzeniami degeneracyjnymi w układzie nerwowym. [5] Róża ta jest korzystna dla pacjentów z chorobą Alzheimera i demencją ze względu na hamujący wpływ na tworzenie amyloidu β, indukcję odrostu neurytów i aktywność antycholinesterazową. [9] Potwierdzono również ochronne działanie ekstraktu etanolowego na sprawność pamięci u szczurów z zaburzeniami pamięci wywołanymi przez skopolaminę. Działanie przeciwutleniające ekstraktu z róży było przyczyną poprawy pamięci. Z kolei olejek różany, etanolowe i wodne ekstrakty wykazują działanie przeciwdrgawkowe i zmniejszają liczbę napadów padaczkowych. Ponadto tylko ekstrakty etanolowe z róży damasceńskiej wykazują działanie znieczulające oraz przeciwzapalne. [11]

Ponadto depresja jest jedną z przyczyn libido. Uważa się, że absolut (olejek różany) i woda różana przynoszą szczęście, pewność siebie i znane są jako środki zmysłowe i afrodyzjaki. Potwierdzono, że olejek różany pomaga w bezpłodności i libido poprzez zwiększenie średnicy kanalików nasiennych, liczby i ruchliwości plemników oraz zwiększenie produkcji testosteronu. Ponadto stosowanie olejku różanego poprawia dysfunkcje seksualne oraz łagodzi objawy depresji u mężczyzn cierpiących na poważne zaburzenia depresyjne, a także stany lękowe. Osoby z depresją mogą odnieść korzyści z ekstraktów z róży ze względu na ich działanie przeciwdepresyjne i łagodzące zaburzenia libido. [12]

Cukrzyca i otyłość

Badania potwierdziły, że ekstrakt metanolowy z róży damasceńskiej wykazuje działanie przeciwcukrzycowe. Surowiec hamuje enzym α-glukozydazę oraz wchłanianie węglowodanów z jelita cienkiego. Zmniejsza więc poposiłkowy poziom glukozy, dzięki czemu ma działanie przeciwcukrzycowe. Ekstrakt miał umiarkowany wpływ na redukcję całkowitego cholesterolu, triglicerydów i lipoprotein o niskiej gęstości oraz tworzenie blaszek. Działanie antyhiperlipidemiczne jest spowodowane hamowaniem aktywności lipazy trzustkowej. [14]

W modelach diety wysokotłuszczowej, ekstrakty z dzikiej róży redukują liczbę lipidów wątrobowych o >50%, co powoduje zwiększenie wrażliwości na insulinę i tolerancję glukozy, jak również obniżenie poziomu cholesterolu w osoczu. Ponadto, surowiec zapobiega szybkiemu uwalnianiu glukozy do krwiobiegu, przyczyniając się do regulacji poziomu cukru we krwi. [16]

Do tego, ekstrakty z dzikiej róży, spożywane codziennie zmniejszają nadwagę oraz akumulację tłuszczu w wątrobie. Zaobserwowano, że taka suplementacja przyczyniła się do obniżenia poziomu trzewnej tkanki tłuszczowej brzucha bez żadnych niepożądanych skutków ubocznych. W ten sposób potwierdzono wcześniejsze odkrycia na modelach zwierzęcych i zaproponowano dziką różę jako obiecującego kandydata do terapii przeciw otyłości. [17]

Stany zapalne, kości i reumatyzm

W badaniach klinicznych wykazano, że proszek z róży dzikiej zmniejsza objawy związane z reumatoidalnym zapaleniem. Efekt ten związany jest z jego wysoką zawartością cząsteczek przeciwzapalnych, takich jak galaktolipidy, które mogą zmniejszać chemotaksję leukocytów, a także zmniejszać poziom białka wytwarzanego w wątrobie w odpowiedzi na stan zapalny. Ponadto wykazano, że dzika róża zmniejsza wytwarzanie kilku kluczowych cytokin prozapalnych. Potwierdzono, że wodny ekstrakt z dzikiej róży i spowalnia osteoklastogenezę, a zatem może stanowić bioaktywną cząsteczkę przeciwko niszczeniu kości w RZS. Róża dzika, dzięki wysokiej zawartości antyoksydantów, stanowi potencjalny środek w leczeniu osteoporozy poprzez zmniejszenie uszkodzeń spowodowanych nadmiarem stresu oksydacyjnego w tkance kostnej oraz zwiększenie kościotworzenia. [15]

Układ moczowy

Przeciwutleniające i przeciwzapalne właściwości owoców róży dzikiej zaobserwować można także w przypadku dolegliwości związanych z nerkami. Zmniejszenie stresu oksydacyjnego powodowało załagodzenie ostrego uszkodzenia nerek, a także zmniejszenie zawartości szczawianu wapnia i liczby kamieni. Wyniki te wskazują na potencjalną terapeutyczną rolę ekstraktów wodno-alkoholowych róży dzikiej w zapobieganiu, a nawet leczeniu kamicy nerkowej. [18]

Zewnętrznie

Stosowany zewnętrznie olejek eteryczny oraz woda różana mają zbawienny wpływ na wygląd i stan skóry. Ich ściągające i tonizujące właściwości przyspieszają proces gojenia ran, stanów zapalnych skóry i oparzeń. Do tego olejek różany z owoców róży rdzawej regeneruje zniszczoną skórę, leczy pęknięcia, rany i wrzody skórne, a także działa przeciwzmarszczkowo. Płatki róży mają delikatnie działanie (w przeciwieństwie do olejku), więc mogą z nich korzystać nawet małe dzieci.

Z kolei ekstrakty z róży dzikiej zmniejszają pigmentację skóry i mogą być cennym składnikiem w kosmetyce w przypadku rozjaśniania skóry. Proszek z róży dzikiej również wykazuje działanie przeciwzmarszczkowe – zmniejszył głębokość zmarszczek kurzych łapek, zwiększył nawilżenie czoła i poprawił elastyczność skóry. [15]

[3] Źródło: The Anti-HIV Activity and Mechanisms of Action of Pure Compounds Isolated from Rosa damascena, 1996
[4] Źródło: Antimicrobial and antiviral effects of essential oils from selected Umbelliferae and Labiatae plants and individual essential oil components, 2012
[5] Źródło: Antimicrobial, Cytotoxicity and Phytochemical Screening of Jordanian Plants Used in Traditional Medicine, 2010
[6] Źródło: Rosa damascena as holy ancient herb with novel applications, 2016
[7] Źródło: Tocopherol, Carotene, Phenolic Contents and Antibacterial Properties of Rose Essential Oil, Hydrosol and Absolute, 2009
[8] Źródło: Evaluation of Rosa damascena mouthwash in the treatment of recurrent aphthous stomatitis: A randomized, double-blinded, placebo-controlled clinical trial, 2011
[9] Źródło: Novel effects of Rosa damascena extract on memory and neurogenesis in a rat model of Alzheimer’s disease, 2014
[10] Źródło: Evaluation of the anticonvulsant activities of rosa damascena on the PTZ induced seizures in wistar rats, 2008
[11] Źródło: Antinociceptive effect of Rosa damascena in Mice, 2008
[12] Źródło: Rosa damascena oil improves SSRI-induced sexual dysfunction in male patients suffering from major depressive disorders: results from a double-blind, randomized, and placebo-controlled clinical trial, 2015
[13] Źródło: The Effect of Rosa Damascena Extract on Primary Dysmenorrhea: A Double-blind Cross-over Clinical Trial, 2014
[14] Źródło: Effect of Quercus infectoria and Rosa damascena on lipid profile and atherosclerotic plaque formation in rabbit model of hyperlipidemia, 2012
[15] Źródło: Therapeutic Applications of Rose Hips from Different Rosa Species, 2017
[16] Źródło: Rose hip exerts antidiabetic effects via a mechanism involving downregulation of the hepatic lipogenic program, 2011
[17] Źródło: Daily intake of rosehip extract decreases abdominal visceral fat in preobese subjects: a randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial, 2015
[18] Źródło: The effects of the hydroalcohol extract of Rosa canina L. fruit on experimentally nephrolithiasic Wistar rats, 2012
[19] Źródło: In vivo anti-inflammatory effect of Rosa canina L. extract, 2011
[20] Źródło: Effects of Rosa rugosa Petals on Intestinal Bacteria, 2008
[21] Źródło: Compounds from rose (Rosa rugosa) flowers with human immunodeficiency virus type 1 reverse transcriptase inhibitory activity, 2006

Rośliny o podobnym działaniu

Awitaminoza – Jarzębina
Trawienie – Centuria pospolita
Nerwica wegetatywna – Kozłek lekarski
Rany – Przywrotnik pospolity

Przeciwwskazania do stosowania róży

Olejku eterycznego nie wolno stosować doustnie. Kobiety w ciąży nie powinny stosować go również zewnętrznie.

Olejek różany może powodować uczulenie u osób wrażliwych. Róża może mieć także działanie hepatotoksyczne w wyjątkowo wysokich dawkach

Pozyskiwanie

Płatki róży zbieramy wcześnie rano, kiedy powietrze jest czyste i wilgotne. Zrywamy same płatki, tuż przed rozkwitem, najlepiej od razu odrywając białe końcówki. Owoce zbieramy jesienią (sierpień-wrzesień), przed ich pełnym dojrzeniem i szybko suszymy w suszarni w temperaturze 50 stopni, najlepiej w przewiewie. Twarde okazy można zmiękczyć, wkładając je wcześniej do zamrażalnika. Do użycia nie nadają się brązowe i pomarszczone. Owoce musimy dokładnie oczyścić z nasion i włosów. W tym celu dobrze jest odciąć końcówki z obu stron i kroić je wzdłuż na pół, lub na plastry. Jednocześnie końcówką noża usuwamy ziarna i włoski. Całość wykonujemy w rękawiczkach. Zawartość witaminy C istotnie spada w wyniku niewłaściwego suszenia oraz przechowywania owoców.

Składniki aktywne

Przepisy z róży