Opis rośliny

Pokrój
Osiąga wysokość od 10 do 50 cm.

Łodyga
Barwy szarawozielonej lub żółtawozielonej, omszona, więcej lub mniej podłużnie pomarszczona. Wewnątrz pusta.

Liście
Osadzone na długich ogonkach, zwykle dłoniasto-klapowane z 5-8 klapami (odziomkowe), liście łodygowe mają mniejszą liczbę klap.

Kwiaty
Kwiaty bezpłatkowe o średnicy około 3 mm są barwy żółtawozielonej lub jasnozielonej. Kielich jest podwójny z 4 małymi listkami kieliszka występującymi na przemian z 4 większymi zaostrzonymi lub trójkątnymi działkami. Zebrane są w luźne, szczytowe wiechy.

Owoc
Niełupka.

Występowanie
Występuje w Europie. W Polsce pospolicie rośnie na łąkach, pastwiskach, brzegach lasów oraz strefach górskich.

Właściwości przywrotnika pospolitego

Dolegliwości kobiece

Badania kliniczne potwierdzają, że przywrotnik ma korzystne działanie w przypadku zaburzeń miesiączkowania. Ekstrakty zmniejszają czas trwania oraz intensywność krwawienia miesiączkowego, a także wzmacniają mięśnie, w tym macicy, przez co wspierają kobiety ze skłonnościami do poronień oraz w przypadku nietrzymania moczu. Do tego łagodzą bóle przedmenstruacyjne oraz (w formie nasiadówek i irygacji) stany zapalne narządów rodnych, upławy, czy świąd sromu. [1]

Przewód pokarmowy

Roślina ta pozytywnie wpływa na układ pokarmowy, wykazując delikatne działanie ściągające, stymulujące i żółciopędne. Przyspiesza przemianę materii, poprawia apetyt i zwiększa wydzielanie soku żołądkowego. [2] Dzięki temu, medycyna ludowa wykorzystywała surowiec do regulowania wypróżnień, zmniejszania nasilonych biegunek, ułatwiania przyswajania pokarmów oraz zapobiegania nadmiernej fermentacji jelitowej. [3] Jednak badania potwierdzają jedynie właściwości pomagające zwalczyć wrzody oraz niwelujące obrzęki. [6]

Działanie antyoksydacyjne

Ziele przywrotnika posiada również silne właściwości przeciwutleniające oraz przeciwwirusowe. Dzięki wysokiej zawartości polifenoli, spośród 20 badanych roślin (w tym yerba mate), przywrotnik wykazał najsilniejszą aktywność przeciwutleniającą oraz wychwytującą i zamiatającą rodniki hydroksylowe, które są najbardziej toksyczne dla organizmu. [5]

Układ krążenia

Z kolei ekstrakty metanolowe wykazują pozytywne działanie wobec układu krwionośnego, poprawiając m.in. jego krążenie. Niska w przypadku wodnych ekstraktów, spowodowana jest niską zawartością flawonoidów. Różnica, przede wszystkim, wynika z różnych procesów ekstrakcji. Surowiec obniża ciśnienie tętnicze krwi, łagodzi symptomy niewydolności żylnej (ciężkie nogi) oraz pomaga zapobiec chorobom sercowo-naczyniowym, zwłaszcza nadciśnieniu. [6] Do tego stymuluje rozrost komórek biorących udział w procesie gojenia ran, dzięki czemu skutecznie przyspiesza zabliźnianie. [3]

Zewnętrznie

Stosowany zewnętrznie łagodzi stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej i gardła, hamuje krwawienie i przyspiesza gojenie dziąseł po usunięciu zęba, a także leczy afty. Pozytywnie wpływa na tkankę łączną, przyspieszając regenerację blizn po ranach i oparzeniach, niweluje wysypkę skórną oraz egzemy. [7] Do tego spłyca zmarszczki, pomaga usunąć plamy i odbarwienia na skórze. Działa też łagodząco przy stanach zapalnych spojówek lub podrażnieniach skóry wokół oczu. [1] Nalewką można również przemywać cerę tłustą, trądzik, opryszczkę i owrzodzenia, z kolei dodawany do kąpieli lub w formie kremu zmniejsza cellulit, rozjaśnia, uelastycznia i ujędrnia skórę. [8]

[1] Źródło: Flavonoid glycosides of Alchemilla vulgaris L., 1998
[2] Źródło: Effect of polyphenol fraction from Alchemilla vulgaris on the morphofunctional state of the thyroid in rats exposed to cold, 1999
[3] Źródło: Przywrotnik pospolity (Alchemilla vulgaris L.) – związki czynne, aktywność biologiczna oraz zastosowanie lecznicze, 2018
[5] Źródło: Assessment of anti-oxidant activity of plant extracts using microbial test systems, 2009
[6] Źródło: Vasorelaxant and blood pressure lowering effects of alchemilla vulgaris: A comparative study of methanol and aqueous extracts, 2015
[7] Źródło: Qualitative and quantitative analysis of gallic acid in Alchemilla vulgaris, Allium ursinum, Acorus calamus and Solidago virga-aurea by chip-electrospray ionization mass spectrometry and high performance liquid chromatography, 2020
[8] Źródło: Study of the refirming effect of a plant complex, 1998

Rośliny o podobnym działaniu

Obfite miesiączki – Jasnota biała
Nieregularne wypróżnienia – Prawoślaz lekarski
Przeciwutleniacz – Szparag lekarski
Nadciśnienie – Wąkrota azjatycka (Gotu kola)
Bliznowacenie – Żywokost lekarski

Przeciwwskazania do stosowania przywrotnika

Nie stosować w czasie ciąży, za wyjątkiem ostatnich 4 tygodni – łagodzi i ułatwia przebieg porodu.

Pozyskiwanie

Młode liście zrywamy wraz z kwiatami na początku ich kwitnienia tuż nad ziemią. Suszymy je, rozkładając cienką warstwą na papierze, w ciemnym i przewiewnym miejscu. Przechowujemy w szczelnie zamkniętym pojemniku z naturalnego materiału.

Składniki aktywne

Garbniki – do 8%
Kwasy organiczne – kwas elagowy
Węglowodór n-dotriakontan
Związki żywicowe i cukrowe
Substancja goryczowa
Flawonoidy
Galotaniny i elagitaniny – agrimonina, lewigatyna, pendunkulagina
Sole mineralne

Przepisy z przywrotnika pospolitego

Napar z przywrotnika

Dawkowanie:

1 szklanka, 2-3 razy dziennie.

Przygotowanie:

1 łyżka suszonego przywrotnika, 250 ml wody.

Ziele zalewamy wrzątkiem i odstawiamy pod przykryciem na 15 minut do naciągnięcia.

Odwar z przywrotnika

Dawkowanie:

1 szklanka, 2-3 razy dziennie.

Przygotowanie:

1 czubata łyżka pokrojonego świeżego przywrotnika, 250 ml wody.

Zioło zalewamy letnią, przegotowaną wodą i odstawiamy na godzinę, Następnie delikatnie gotujemy przez 3-4 minuty. Przecedzamy i pijemy ciepły. Do odwaru najlepiej wykorzystywać świeże ziele z okresu maj-sierpnień, ponieważ wtedy jego substancje lecznicze działają najsilniej.

Krem przeciwzmarszczkowy

Dawkowanie:

Stosować w miarę potrzeby

Przygotowanie:

2 łyżeczki suszonego lub 4 łyżeczki posiekanego i świeżego przywrotnika, 1/3 szklanki wody, 1 łyżka euceryny (do kupienia w aptece), 3 łyżeczki oliwy z oliwek (lub olej z wiesiołka, ogórecznika), 1 łyżeczka gliceryny (do kupienia w aptece), 3 krople witaminy E (do kupienia w aptece), 2 krople olejku cytrynowego (lub innego).

Przywrotnika zalewamy wrzątkiem i odstawiamy na 15 minut do naciągnięcia. Następnie płyn przecedzamy i czekamy aż wystygnie. Do porcelanowego moździerza wkładamy eucerynę, , glicerynę, oliwę i mieszamy porcelanowym tłuczkiem. Dodajemy łyżeczkę zimnego naparu i ucieramy dotąd, do póki wszystkie składniki się nie połączą. Następnie czynność powtarzamy, aż wykorzystamy cały napar. Pod koniec ucierania kremu dodajemy witaminę E i olejek cytrynowy. Gotowy krem przekładamy do pojemniczka i przechowujemy w lodówce nie dłużej niż 2 tygodnie.

Nalewka z przywrotnika

Dawkowanie:

Wewnętrznie – infekcje gardła i jamy ustnej – 10 ml, 3 razy dziennie.

Zewnętrznie – przemywanie skóry tłustej, ropnie, wypryski, opryszczka, owrzodzenia – 10 ml, 4 razy dziennie.

Przygotowanie:

Szklanka ziela przywrotnika, 500 ml czystej wódki (40%).

Zioło zalewamy wódką i odstawiamy na 2 tygodnie. Przecedzamy przez gazę i rozlewamy do mniejszych butelek z ciemnego szkła.