Opis rośliny
rozwińPokrój
Osiąga wysokość do 150 cm.
Łodyga
Źdźbła wzniesione lub podnoszące się, nagie i gładkie, z kolankami i międzywęźlami.
Kłącze
Błyszczące, żółtawe, jasnobrunatne lub żółtawobrunatne o grubości 2 do 3 mm. Międzywęźla długie do 6 cm są podłużnie bruzdowane i puste w środku. Na przekroju poprzecznym węzłów widoczny jest żółtawy rdzeń.
Liście
Długie, szersze w środkowej części, zielone (czasem szarozielone), szorstkie z wierzchu. Źdźbło jest proste lub wygięte nieznacznie u podstawy.
Kwiaty
Na szczycie łodygi zebrane w spłaszczone kłosy o długości ok. 10 cm. Kłoski zawierają 4-5 kwiatów, mają do 15 mm długości.
Owoc
Równowąski, podługowaty, szarobiały lub żółtawy ziarniak o długości ok. 7–8 mm, nieco ponad 1 mm szerokości.
Występowanie
Występuje na polach uprawnych, łąkach, nieużytkach i ogrodach na całej półkuli północnej. W Polsce pospolity na niżu i górach.
Właściwości perzu
Układ moczowy
Perz właściwy posiada silne właściwości diuretyczne i oczyszczające. Stymuluje filtrację w nerkach oraz zwiększa ilość wydzielanego moczu. Dzięki obecności kwasu glikolowego i glicerowego ułatwia pozbycie się toksycznych związków przemiany materii (w tym mocznika i chlorków), oraz reguluje czynności metaboliczne organizmu. Przede wszystkim, stosowany jest przy problemach związanych z infekcjami przewodu moczowego i schorzeniach, przy których wskazane jest zwiększone wydalanie szkodliwych produktów przemiany materii. Chroni kanaliki moczowe przeciwko infekcjom i czynnikom drażniącym oraz wspiera leczenie skazy moczanowej, a także niweluje bóle reumatyczne. Do tego redukuje podrażnienia związane z kamieniami nerkowymi oraz wspiera rozpuszczanie ich, nie dopuszczając do dalszego powiększania się. Polecany jest przy nieżycie nerek, skąpym wydalaniu moczu i elektrolitów, w razie enurezji u dzieci (mimowolne moczenie się) i nietrzymania moczu na tle nerwowym oraz w przypadku obrzęków.
Układ krążenia
Ekstrakty z perzu korzystnie wpływają na układ krążenia. Znacznie obniżają poziom trójglicerydów i cholesterolu we krwi, a także powodują spadek wagi ciała. Do tego obniżają poziom glukozy we krwi, bez modyfikacji plazmatycznego stężenia insuliny. Obecna w surowcu krzemionka działa ochronnie na błony śluzowe, tkankę łączną, narządy oraz naczynia krwionośne, zapewniając im odpowiednią elastyczność i odporność, a także regulując przepuszczalność ścian naczyń krwionośnych. Z kolei picie takiego wywaru przez kilka miesięcy może przynieść ulgę osobom chorym na zapalenie gruczołu krokowego lub posiadającym powiększony gruczoł krokowy.
Przewód pokarmowy
Perz wspiera funkcjonowanie układu pokarmowego, zwłaszcza wątrobę i wspomaga kuracje odchudzające. Zarówno korzeń perzu (w formie soku) jak i kłącze zawierają inozyt, który wykorzystywany jest pomocniczo do leczenia żółtaczki oraz innych dolegliwości związanych z wątrobą. Działa korzystnie na pracę wątroby i zapobiega stłuszczeniu oraz pobudza wytwarzanie żółci. Uznany został jako cenny składnik diet, ponieważ przyspiesza pracę metabolizmu, ma łagodne właściwości przeczyszczające i regulujące czynności przewodu pokarmowego. Wspiera leczenie niewydolności wątroby i zmniejszonego wydalania żółci, zapobiega kamicy żółciowej i niweluje zaparcia. Ponadto przetwory polecane są jako środek wzmacniający organizm osobom po zatruciach pokarmowych i przebytych zakażeniach, które leczone były antybiotykami i chemioterapeutykami.
Zewnętrznie
Stosowany zewnętrznie przynosi ulgę w przypadku trądziku młodzieńczego i wyprysków skórnych, poprawia kondycję włosów oraz zapobiega starzeniu się tkanki łącznej skóry, naczyń i chrząstek stawowych.
Rośliny o podobnym działaniu
Artretyzm (podagra/skaza moczanowa) – Fiołek trójbarwny
Nietrzymanie moczu – Bambus trzcinowaty
Prostata – Wrzos zwyczajny
Działanie żółciopędne – Kolendra siewna
Cera trądzikowa – Jarzębina
Przeciwwskazania do stosowania perzu
Brak udokumentowanych skutków ubocznych, stąd nie zaleca się stosowania w czasie ciąży i karmienia piersią. Może wykazywać reakcje alergiczne u osób uczulonych na rośliny z rodziny wiechlinowatych. Długotrwałe stosowanie może prowadzić do hipokalemii (obniżenia potasu we krwi) oraz spadku ciśnienia tętniczego. Nie powinny jej stosować osoby z obrzękami związanymi z niewydolnością sercową lub nerkową.
Pozyskiwanie
Kłącza zbierane są wczesną wiosną i późną jesienią. Separujemy je od zielonych fragmentów rośliny, łuskowatych pochew liściowych i korzeni, płuczemy, a następnie suszymy naturalnie lub w suszarni w temperaturze 40 stopni. Najlepiej zbierać kłącza jasne i grube, ponieważ to one cechują się najsilniejszymi właściwościami leczniczymi.
Składniki aktywne
rozwińKwasy organiczne – kwas glikolowy i glicerowy
Sole mineralne – krzemionka, żelazo
Witaminy
Saponozydy steroidowe
Związki cukrowe – fruktany (trytycyna) 3-18%, fruktoza (3%), śluzy
Poliole – mannitol i inozytol
Wolne kwasy tłuszczowe – kwas palmitynowy
Kwasy fenolowe
Olejek eteryczny – agropiren, kapilina i karwon
Przepisy z perzu właściwego
Napar z kłącza perzu
Dawkowanie:½ szklanki, 2 razy dziennie.
Przygotowanie:1 łyżka suszonego ziela, 250 ml wody.
Ziele zalać wrzątkiem i parzyć pod przykryciem około 10 minut.
Intrakt z kłącza perzu
Dawkowanie:1 łyżeczka, 2-3 razy dziennie.
Przygotowanie:½ szklanki świeżych zmielonych kłączy, 250 ml alkoholu 40-60%.
Alkohol podgrzewamy do temperatury wrzenia i zalewamy nim ziele. Wytrawiamy przez 10 dni, po czym całość filtrujemy.
Odwar z kłącza perzu
Dawkowanie:2-3 razy dziennie, po jedzeniu.
Przygotowanie:1 łyżka rozdrobnionych kłączy, 250 ml wody.
Ziele zalać letnią wodą, doprowadzić do wrzenia i gotować 5 minut na małym ogniu, po czym przecedzić.
Nalewka z kłącza perzu
Dawkowanie:1 łyżeczka, 3 razy dziennie.
Przygotowanie:100g ziela, 300 ml alkoholu 40-60%.
Perz zalewamy alkoholem i odstawiamy do maceracji na 14 dni. Po tym czasie filtrujemy i zlewamy do butelek.