Calendula officinalis

Nagietek lekarski

Nagietek jest rośliną pochodzącą z rejonu Morza Śródziemnego, z kolei w Polsce znaleźć ją można raczej w ogrodach, gdyż bardzo rzadko rośnie na dziko. Jest jednym z najpopularniejszych ziół stosowanych w przy stanach zapalnych i chorobach skóry. Dawniej służył jako barometr, ponieważ jeśli o godzinie 7 rano kwiaty nie były rozwinięte, to można było się spodziewać opadów deszczu. Surowcem wykorzystywanym w ziołolecznictwie i kosmetyce są jego kwiaty.

Galeria
Przepisy

źródło: Yoksel

źródło: Tero Laakso

źródło: Dinesh Valke

źródło: Huerta Agroecológica Comunitaria

źródło: Anastasia Limareva

Opis rośliny

rozwiń

Pokrój
Osiąga wysokość od 15 do 70 cm.

Łodyga
Wzniesiona, bogato ugałęziona, pokryta miękkimi, gruczołkowatymi włoskami (przez co w dotyku jest nieco lepka), żeberkowana i łamliwa.

Liście
Skrętoległe, gęsto osadzone, dolne szerokołopatkowate, krótkoogonkowe; górne szerokolancetowate, siedzące, obejmujące łodygę.

Kwiaty
Żółte lub pomarańczowe, zebrane w koszyczek o szerokości do 5 cm. Płatki języczkowate korony są łódeczkowato wygięte, kwiaty wewnętrzne rurkowate.

Owoce
Sierpowato wygięta niełupka. Zewnętrzne niełupki są żółtawobrunatne, z długim prostym noskiem, ku środkowi niełupki stają się jaśniejsze, wygięte, na grzbiecie kolczaste.

Korzeń
Palowy, mocno rozgałęziony.

Występowanie
Naturalnie występuje w rejonie śródziemnomorskim oraz na Bliskim Wschodzie. Uprawiana w wielu krajach, również w Polsce. Zwykle spotykany jest w ogrodach, rzadziej w stanie dzikim. Zasiedla w naturze skraje dróg, tereny ruderalne, pola. Preferuje półcień lub stanowisko dobrze nasłonecznione, gleby żyzne i przepuszczalne.

zwiń

Właściwości nagietka lekarskiego

Przewód pokarmowy

Nagietek zawiera flawonoidy, kumaryny i olejek eteryczny, dzięki którym przyjmowany doustnie działa lekko rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego i chroni śluzówkę gastryczną. Nieznacznie pobudza funkcjonowanie wątroby, zwiększając ilość wytwarzanej żółci i wspomagając przy tym procesy trawienne. Działa ochronnie i zapobiega powstawaniu wrzodów, łagodzi bóle wątroby, stany zapalne żołądka, wątroby, dwunastnicy i jelit. Do tego wspomaga leczenie choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, nieżytów żołądka i jelit, a także pęcherzyka żółciowego.

Dolegliwości kobiece i drobnoustroje

Ekstrakty z nagietka przyjmowane wewnętrznie działają zauważalnie napotnie, diuretyczne i przeciwpasożytniczo. Co ważne, skutecznie pomaga wywołać miesiączkę, wyregulować cykl menstruacyjny, załagodzić ból w przypadku bolesnych miesiączek, a także wspomóc w przypadku klimakterium. Z kolei alkohole triterpenowe działają bakterio-, grzybo- i wirusobójczo. Hamują rozwój m.in. gronkowca złocistego, Listeria monocytogenes, Escherichia coli, grzybów Candida oraz wirusa AIDS.

Stany zapalne oraz działanie znieczulające

W formie płukanek nagietek jest skutecznym środkiem w razie dolegliwości w obrębie jamy ustnej. Łagodzi on nie tylko stany zapalne przewodu pokarmowego oraz okolic oczu, ale także błon śluzowych jamy ustnej i gardła. Ponadto uśmierza ból i wspiera leczenie lekkich zranień.

Zewnętrznie

Stosowany zewnętrznie (alkoholowe i olejowe wyciągu) jest bardzo skutecznym środkiem kosmetycznym, który przede wszystkim pozytywnie wpływa na prawidłowy wzrost nabłonka, przeciwdziała złuszczaniu się naskórka i przyspiesza regenerację skóry (również po operacjach). Działa antyseptycznie i przeciwbakteryjnie, zwłaszcza w przypadku ran. Wspiera leczenie owrzodzeń żylakowatych podudzi, schorzeń oczu, nosa, pochwy i odbytu oraz łagodzi oparzenia 1 i 2 stopnia, odparzenia u niemowląt, odmrożenia, zwichnięcia, ukąszenia owadów, podrażnienia skóry i błon śluzowych, a także przyspiesza zabliźnianie.

Okłady i maści z nagietka są znakomitym dodatkiem do leczenia ran, kontuzji, egzem, wrzodów, żylaków i hemoroidów. Do tego oczyszczają i regenerują suchą skórę, skłonną do infekcji i łuszczącą się oraz działają zmiękczająco i leczą pęknięcia i otarcia.

Rośliny o podobnym działaniu

Zapalenie dróg żółciowych – Bluszczyk kurdybanek
Regulacja cyklu miesiączkowego – Bylica pospolita
Zapalenie jamy ustnej – Szałwia lekarska
Regeneracja tkanek – Przywrotnik pospolity
Żylaki (niewydolność żylna) – Kasztanowiec zwyczajny

Przeciwwskazania do stosowania nagietka

Nie stosować w przypadku uczulenia na rośliny z rodziny astrowatych. Należy zachować ostrożność w przypadku przyjmowania leków na bezsenność i leków uspokajających, ponieważ nagietek może nasilić ich działanie.

Pozyskiwanie

W lecznictwie wykorzystuje się tylko te odmiany nagietka, które mają pomarańczowe płatki. Surowiec zbieramy podczas suchej i słonecznej pogody. Suszymy, rozkładając cienką warstwę na papierze, w suchym, zacienionym i przewiewnym miejscu, w temperaturze otoczenia. Możemy je również ususzyć w suszarce do warzyw w 35-40 stopniach. Przechowujemy natomiast w szczelnie zamkniętym pojemniku. Nie zbieramy kwiatów, które pokryte są szarym nalotem, gdyż są one zakażone mączniakiem i nie nadają się.

Składniki aktywne

rozwiń

Mieszanina saponin trójterpenowych, pochodnych kwasu oleanolowego (kalendulozydy A i B) i alkoholi trójterpenowych (arnidiol, faradiol, kalenduladiol)
Polifenole – flawonoidy (hiperozydy), kumaryny, kwasy fenolowe
Śluz
Garbniki
Alkohole trójterpenowe
Sole mineralne
Fitosterole
Polisacharydy
Substancje gorzkie
Żywica – 3,4%
Karotenoidy (3%) – karoteny, ksantofile, likopen
Olejki eteryczne (0,01%) – seskwiterpeny (kalendyna)

zwiń

Przepisy z wykorzystaniem nagietka

Nalewka z nagietka

Dawkowanie:

1 łyżeczka, 2 razy dziennie.

Przygotowanie:

1 szklanka ubitych świeżych płatków nagietka, 500 ml wódki (50%) ze spirytusu.

Płatki wkładamy do słoja, zalewamy wódką, szczelnie zamykamy i odstawiamy w ciepłe, słoneczne miejsce na 10 dni. Filtrujemy roztwór przez gazę, odciskamy kwiaty i przelewamy do butelek.

Maść nagietkowa

Dawkowanie:

Stosować w miarę potrzeby.

Przygotowanie:

½ szklanki suszonych lub świeżych płatków nagietka, 250g smalcu wieprzowego.

Kostkę smalcu rozpuszczamy w garnku, w kąpieli wodnej. Dodajemy kwiaty nagietka, mieszamy drewnianą łyżką i gotujemy nadal w kąpieli wodnej na małym ogniu przez 2 godziny i odstawiamy do wystygnięcia. Następnego dnia czynność powtarzamy. Po tym przecedzamy przez gazę, a płatki wyciskamy. Gotowy wyrób przelewamy do wyparzonych słoiczków i odstawiamy do zastygnięcia.

Odwar z nagietka

Dawkowanie:

Zaburzenia hormonalne, poprawia wygląd skóry, wzmacnia włosy i paznokcie – 1 raz dziennie rano, przez 3 tygodnie, potem tydzień przerwy, pijemy 2 tygodnie, tydzień przerwy, pijemy przez 1 tydzień – kuracja raz na pół roku.

Kompresy i okłady w przypadku zapalenia spojówek, powiek, jęczmień, płukanki w stanach zapalnych gardła i jamy ustnej – stosować w miarę potrzeby.

Przygotowanie:

1 łyżka suszonych płatków nagietka, 250ml wody / 4 łyżki, 250 ml wody.

Kwiaty wkładamy do garnka, zalewamy ciepłą wodą i ogrzewamy przez 5 minut. Odwar pijemy wraz z płatkami.

Napar z nagietka

Dawkowanie:

2-3 razy dziennie po pół szklanki (regularność jest tutaj dość istotna).

Przygotowanie:

1 łyżka kwiatów, 300 ml wody.

Kwiaty zalej wrzątkiem i odstaw pod przykryciem na 30 minut.

Inne

Dawkowanie:
Przygotowanie:

1# Kwiat nagietka stosowany w formie irygacji leczy nadżerkę macicy oraz stany zapalne dróg rodnych spowodowane np. rzęsistkiem.