Melissa officinalis

Melisa lekarska

Melisa jest bardzo miododajną byliną o przyjemnym cytrynowych zapachu, która znana jest przede wszystkim ze swoich uspokajających i nasennych właściwości. Jej nazwa melisa, z greckiego, w dosłownym tłumaczeniu znaczy „liść dla pszczoły”. Należy do tej samej rodziny co mięta. W ziołolecznictwie wykorzystuje się całą roślinę, choć głównie jej liście, które poza wpływem na układ nerwowy, wspomagają także układ pokarmowy oraz mogą służyć jako aromatyczna przyprawa.

Opis rośliny

rozwiń

Pokrój
Osiąga wysokość 30-100 cm.

Łodyga
Wzniesiona, rozgałęziająca się w górze, cztero-kanciasta, słabo owłosiona.

Liście
Ulistnienie nakrzyżległe. Liście silnie aromatyczne, krótkoogonkowe, o blaszce owalnej, silnie pomarszczonej, na brzegu karbowanej.

Kwiaty
Usadowione w kątach liści, białe lub żółtawe, niepozorne, zebrane w nibyokółki.

Owoce
Czterodzielne rozłupnie, rozpadające się na cztery pojedyncze rozłupki.

Korzeń
Typu wiązkowego.

Występowanie
Pochodzi z obszaru śródziemnomorskiego, od wieków uprawiana w krajach europejskich. W Polsce hodowana przez pszczelarzy oraz na plantacjach. Preferuje gleby wilgotne, spulchnione. Rośnie dobrze w słońcu i półcieniu.

zwiń

Właściwości melisy lekarskiej

Układ nerwowy

To właśnie składniki olejku eterycznego melisy oraz związki triterpenowe odpowiedzialne są za jej uspokajające działanie na układ nerwowy. Zalecana jest w stanach lękowych, w okresach zwiększonego stresu i pobudzenia, a także w przypadku chronicznego przemęczenia. Koi nerwy, leczy bóle głowy na tle nerwowym, poprawia nastrój oraz łagodzi stres i niepokój w sposób podobny do benzodiazepin. Do tego jest lekko sedatywna, co może pomóc w przypadku zaburzeń snu.

Badania potwierdzają osłonowe działanie melisy na układ nerwowy, przez co polecana jest w profilaktyce chorób degeneracyjnych, w tym Alzheimera oraz Parkinsona. Olejek poprawia funkcje poznawcze, osłabia również nerwowość u osób z demencja starczą, jak i depresję.

Działanie rozkurczowe

Natomiast cytronelol i octan eugenolu (składniki olejku) wykazują spazmolityczne działanie na układ pokarmowy, zmniejszając napięcie mięśni gładkich (zwłaszcza jelit). Stymuluje trawienie, zwiększając lekko wydzielanie soku żołądkowego i przyspieszając procesy trawienne. Łagodzi zaburzenia trawienne oraz dolegliwości brzuszne na tle nerwicowym, a także osłabia bolesne skurcze i wzdęcia. Rozkurczowe działanie melisy pomaga również załagodzić bóle menstruacyjne.

Drobnoustroje

Olejek eteryczny z melisy jest także silnym środkiem przeciwmikrobowym. W połączeniu z flawonoidami i garbnikami zwalcza on wiele bakterii (m.in. Helicobakter pylori), wirusów (w szczególności wirusa opryszczki na wczesnym etapie infekcji) oraz grzybów, zwłaszcza grzyby pasożytnicze odpowiedzialne za grzybice skórne. Syrop z melisy jest bardzo dobrym lekarstwem w przypadku przeziębienia i w celu zwiększenia odporności.

Zewnętrznie

Stosowany zewnętrznie skutecznie łagodzi pogryzienia i użądlenia przez owady. W formie płukanek nieznacznie łagodzi zapalenie dziąseł oraz stany zapalne skóry głowy. Do tego wspomaga kuracje osób z przetłuszczającymi się włosami, skórą łojotokową i skłonnościami do wyprysków.

Rośliny o podobnym działaniu

Zaburzenia snuDziurawiec zwyczajny
AlzheimerWąkrota azjatycka (Gotu kola)
Skurcze żołądkaGlistnik jaskółcze ziele
Osłabiona odpornośćCzystek siwy
ŁojotokChaber bławatek

Przeciwwskazania do stosowania melisy

Brak przeciwwskazań.

Pozyskiwanie

Melisa nie rośnie dziko i warto ją samodzielnie hodować w domu. Właściwości uspokajające posiadają tylko świeżo zerwane liście, ponieważ podczas procesu suszenia ilość olejku drastycznie się zmniejsza. Surowiec najlepiej zbierać dwukrotnie – na początku czerwca, przed kwitnieniem oraz pod koniec sierpnia, gdy już przekwitnie. Suszyć w ciemnym, suchym i przewiewnym miejscu. Najlepiej związując w małe pęczki i zawiesić. Ze względu na olejek eteryczny, temperatura suszenia nie powinna przekraczać 35 stopni. Stosowanie melisy w formie nalewki lub z winem jest również bardzo skuteczna, ponieważ w takiej formie zachowuje więcej właściwości leczniczych.

Składniki aktywne

rozwiń

Polifenole –flawonoidy (ramnazyna i luteolino-7-glukozyd) i pochodne kumarynowe
Trójterpeny – kwas ursolowy (0,5%) i kwas oleanolowy (0,17%)
Olejki eteryczne (do 0,25%) – monoterpeny (cytral i cytronelal) i seskwiterpeny
Garbniki skondensowane – 5%
Kwasy polifenolowe – kwas kawowy i kwas chlorogenowy
Kwasy organiczne – kwas melisowy
Związki cukrowe – stachioza
Substancja goryczowa
Sole mineralne

zwiń

Przepisy z wykorzystaniem melisy

Napar z melisy

Dawkowanie:

2-3 razy dziennie, zaraz po zaparzeniu.

Przygotowanie:

2 łyżki świeżych liści, 250 ml wody.

Melisę zalewamy wrzątkiem, przykrywamy i parzymy przez 20 minut. Przecedzamy, a krople z pokrywki strząsamy do naparu, gdyż zawierają olejki eteryczne.

Wino z melisy

Dawkowanie:

3 razy dziennie, po 2 łyżki.

Przygotowanie:

50g liści, 1 litr białego wina.

Liście zalewamy winem, zamykamy i po tygodniu przecedzamy. Wlewamy do butelki z ciemnego szkła.

Nalewka z melisy

Dawkowanie:

1 łyżeczka, 3 razy dziennie.

Przygotowanie:

150g listków świeżej melisy, 2 szt. Listków świeżej mięty, ¼ laski cynamonu, szczypta suszonego ziela dziurawca, 2x 250ml wody, 250g cukru, ½ l spirytusu, sok z 1 cytryny.

Melisę, miętę, dziurawiec zaparzyć pod przykryciem przez 20 minut, ostudzić i przefiltrować. Z wody i cukru sporządzić syrop, odszumować i dodać sok z cytryny. Do słoja wlać napar, syrop i spirytus, a słoik dobrze zakręcić. Całość odstawić na 2 tygodnie, a po tym czasie rozlać do butelek. Najlepiej pić schłodzoną do 6-8 stopni.

Syrop z melisy

Dawkowanie:

Stosować w miarę potrzeby.

Przygotowanie:

40 gałązek melisy, ½ szklanki cukru trzcinowego, 1l wody, 1 cukier pomarańczowy.

Umytą i pokrojoną melisę wkładamy do garnka razem z cukrem trzcinowym i pomarańczowym. Mieszamy i odstawiamy na 30 minut. Zalewamy wodą, doprowadzamy do wrzenia i gotujemy przez 15 minut na małym ogniu. Zdejmujemy z ognia i zostawiamy pod przykryciem, aż wystygnie. Syrop przecedzamy przez gęste sito i przelewamy do wyparzonych słoików, po czym pasteryzujemy.

Inne

Dawkowanie:
Przygotowanie:

1# Melisa jest skutecznym ziołem na odstraszenie komarów. Wystarczy zerwać parę liści, pognieść i się nimi natrzeć. W ten sam sposób załagodzimy również swędzenie.

2# Żucie 1-2 świeżych liści melisy orzeźwia, uspokaja i pobudza trawienie.