Melissa officinalis

Melisa lekarska

Melisa jest bardzo miododajną byliną o przyjemnym cytrynowych zapachu, która znana jest przede wszystkim ze swoich uspokajających i nasennych właściwości. Jej nazwa melisa, z greckiego, w dosłownym tłumaczeniu znaczy „liść dla pszczoły”. Należy do tej samej rodziny co mięta. W ziołolecznictwie wykorzystuje się całą roślinę, choć głównie jej liście, które poza wpływem na układ nerwowy, wspomagają także układ pokarmowy oraz mogą służyć jako aromatyczna przyprawa.

Galeria
Przepisy

źródło: Color Line

źródło: Forest and Kim Starr

źródło: Liesvanrompaey

źródło: Melissa McMasters

źródło: Gertjan Van Noord

Opis rośliny

rozwiń

Pokrój
Osiąga wysokość 30-100 cm.

Łodyga
Wzniesiona, rozgałęziająca się w górze, cztero-kanciasta, słabo owłosiona.

Liście
Ulistnienie nakrzyżległe. Liście silnie aromatyczne, krótkoogonkowe, o blaszce owalnej, silnie pomarszczonej, na brzegu karbowanej.

Kwiaty
Usadowione w kątach liści, białe lub żółtawe, niepozorne, zebrane w nibyokółki.

Owoce
Czterodzielne rozłupnie, rozpadające się na cztery pojedyncze rozłupki.

Korzeń
Typu wiązkowego.

Występowanie
Pochodzi z obszaru śródziemnomorskiego, od wieków uprawiana w krajach europejskich. W Polsce hodowana przez pszczelarzy oraz na plantacjach. Preferuje gleby wilgotne, spulchnione. Rośnie dobrze w słońcu i półcieniu.

zwiń

Właściwości melisy lekarskiej

Układ nerwowy

To właśnie składniki olejku eterycznego melisy oraz związki triterpenowe odpowiedzialne są za jej uspokajające działanie na układ nerwowy. Zalecana jest w stanach lękowych, w okresach zwiększonego stresu i pobudzenia, a także w przypadku chronicznego przemęczenia. Koi nerwy, leczy bóle głowy na tle nerwowym, poprawia nastrój oraz łagodzi stres i niepokój w sposób podobny do benzodiazepin. Do tego jest lekko sedatywna, co może pomóc w przypadku zaburzeń snu.

Badania potwierdzają osłonowe działanie melisy na układ nerwowy, przez co polecana jest w profilaktyce chorób degeneracyjnych, w tym Alzheimera oraz Parkinsona. Olejek poprawia funkcje poznawcze, osłabia również nerwowość u osób z demencja starczą, jak i depresję.

Działanie rozkurczowe

Natomiast cytronelol i octan eugenolu (składniki olejku) wykazują spazmolityczne działanie na układ pokarmowy, zmniejszając napięcie mięśni gładkich (zwłaszcza jelit). Stymuluje trawienie, zwiększając lekko wydzielanie soku żołądkowego i przyspieszając procesy trawienne. Łagodzi zaburzenia trawienne oraz dolegliwości brzuszne na tle nerwicowym, a także osłabia bolesne skurcze i wzdęcia. Rozkurczowe działanie melisy pomaga również załagodzić bóle menstruacyjne.

Drobnoustroje

Olejek eteryczny z melisy jest także silnym środkiem przeciwmikrobowym. W połączeniu z flawonoidami i garbnikami zwalcza on wiele bakterii (m.in. Helicobakter pylori), wirusów (w szczególności wirusa opryszczki na wczesnym etapie infekcji) oraz grzybów, zwłaszcza grzyby pasożytnicze odpowiedzialne za grzybice skórne. Syrop z melisy jest bardzo dobrym lekarstwem w przypadku przeziębienia i w celu zwiększenia odporności.

Zewnętrznie

Stosowany zewnętrznie skutecznie łagodzi pogryzienia i użądlenia przez owady. W formie płukanek nieznacznie łagodzi zapalenie dziąseł oraz stany zapalne skóry głowy. Do tego wspomaga kuracje osób z przetłuszczającymi się włosami, skórą łojotokową i skłonnościami do wyprysków.

Rośliny o podobnym działaniu

Zaburzenia snu – Dziurawiec zwyczajny
Alzheimer – Wąkrota azjatycka (Gotu kola)
Skurcze żołądka – Glistnik jaskółcze ziele
Osłabiona odporność – Czystek siwy
Łojotok – Chaber bławatek

Przeciwwskazania do stosowania melisy

Brak przeciwwskazań.

Pozyskiwanie

Melisa nie rośnie dziko i warto ją samodzielnie hodować w domu. Właściwości uspokajające posiadają tylko świeżo zerwane liście, ponieważ podczas procesu suszenia ilość olejku drastycznie się zmniejsza. Surowiec najlepiej zbierać dwukrotnie – na początku czerwca, przed kwitnieniem oraz pod koniec sierpnia, gdy już przekwitnie. Suszyć w ciemnym, suchym i przewiewnym miejscu. Najlepiej związując w małe pęczki i zawiesić. Ze względu na olejek eteryczny, temperatura suszenia nie powinna przekraczać 35 stopni. Stosowanie melisy w formie nalewki lub z winem jest również bardzo skuteczna, ponieważ w takiej formie zachowuje więcej właściwości leczniczych.

Składniki aktywne

rozwiń

Polifenole –flawonoidy (ramnazyna i luteolino-7-glukozyd) i pochodne kumarynowe
Trójterpeny – kwas ursolowy (0,5%) i kwas oleanolowy (0,17%)
Olejki eteryczne (do 0,25%) – monoterpeny (cytral i cytronelal) i seskwiterpeny
Garbniki skondensowane – 5%
Kwasy polifenolowe – kwas kawowy i kwas chlorogenowy
Kwasy organiczne – kwas melisowy
Związki cukrowe – stachioza
Substancja goryczowa
Sole mineralne

zwiń

Przepisy z wykorzystaniem melisy

Napar z melisy

Dawkowanie:

2-3 razy dziennie, zaraz po zaparzeniu.

Przygotowanie:

2 łyżki świeżych liści, 250 ml wody.

Melisę zalewamy wrzątkiem, przykrywamy i parzymy przez 20 minut. Przecedzamy, a krople z pokrywki strząsamy do naparu, gdyż zawierają olejki eteryczne.

Wino z melisy

Dawkowanie:

3 razy dziennie, po 2 łyżki.

Przygotowanie:

50g liści, 1 litr białego wina.

Liście zalewamy winem, zamykamy i po tygodniu przecedzamy. Wlewamy do butelki z ciemnego szkła.

Nalewka z melisy

Dawkowanie:

1 łyżeczka, 3 razy dziennie.

Przygotowanie:

150g listków świeżej melisy, 2 szt. Listków świeżej mięty, ¼ laski cynamonu, szczypta suszonego ziela dziurawca, 2x 250ml wody, 250g cukru, ½ l spirytusu, sok z 1 cytryny.

Melisę, miętę, dziurawiec zaparzyć pod przykryciem przez 20 minut, ostudzić i przefiltrować. Z wody i cukru sporządzić syrop, odszumować i dodać sok z cytryny. Do słoja wlać napar, syrop i spirytus, a słoik dobrze zakręcić. Całość odstawić na 2 tygodnie, a po tym czasie rozlać do butelek. Najlepiej pić schłodzoną do 6-8 stopni.

Syrop z melisy

Dawkowanie:

Stosować w miarę potrzeby.

Przygotowanie:

40 gałązek melisy, ½ szklanki cukru trzcinowego, 1l wody, 1 cukier pomarańczowy.

Umytą i pokrojoną melisę wkładamy do garnka razem z cukrem trzcinowym i pomarańczowym. Mieszamy i odstawiamy na 30 minut. Zalewamy wodą, doprowadzamy do wrzenia i gotujemy przez 15 minut na małym ogniu. Zdejmujemy z ognia i zostawiamy pod przykryciem, aż wystygnie. Syrop przecedzamy przez gęste sito i przelewamy do wyparzonych słoików, po czym pasteryzujemy.

Inne

Dawkowanie:
Przygotowanie:

1# Melisa jest skutecznym ziołem na odstraszenie komarów. Wystarczy zerwać parę liści, pognieść i się nimi natrzeć. W ten sam sposób załagodzimy również swędzenie.

2# Żucie 1-2 świeżych liści melisy orzeźwia, uspokaja i pobudza trawienie.