Macierzanka tymianek

Morfologia

Właściwości macierzanki tymianek

Drobnoustroje

Tymianek, dzięki zawartym w olejku eterycznym związkom fenolowym (tymol oraz karwakrol) i flawonoidom, działa silnie bakteriobójczo, antyoksydacyjnie oraz antyseptycznie. Spośród 15 przebadanych olejków eterycznych, tymiankowy, cynamonowy oraz oregano wykazują najsilniejsze działanie przeciwbakteryjne. [3] Jest skutecznym środkiem przeciwko patogenom (szczególnie górnych dróg oddechowych), nawet tym odpornym na antybiotyki. Jak podają badania, olejki eteryczne wykazują silniejszą aktywność przeciwdrobnoustrojową niż ich główne składniki lub ich mieszaniny. [1], [2] Zwalcza bakterie odpowiedzialne za poważne choroby, takie jak gronkowca złocistego, streptokoki, pałeczki okrężnicy, laseczkę woskową, salmonellę, Helicobacter pylori,  Campylobacter jejuni, Yersinia enterocolitica, oraz Staphylococcus epidermidis. [3]

Do tego jest silnie przeciwgrzybiczny dla kropidlaka żółtego, pomarańczowego, Aspergillus parasiticus, Fusarium moniliforme, a także Candida albicans, C. parapsilosis, C. tropicalis i C. glabrata. Hamuje również rozwój grzybów chorobotwórczych na błonach śluzowych jamy ustnej, gardła, przewodu pokarmowego oraz skóry. [1] Do tego olejek tymiankowy może być używany jako naturalny środek konserwujący żywność, zwłaszcza mięso. [4] Należy pamiętać, że skuteczność oleju zależy od jego składu (zwłaszcza tymolu i karwakrolu), który w przypadku tymianku, bywa zmienny i zależny od wielu czynników. [1], [3]

Górne drogi oddechowe

Ekstrakty z ziela tymianku wzmagają samoistny ruch nabłonka rzęskowego górnych dróg oddechowych, wzmagają wydzielanie śluzu oraz upłynniają zalegającą wydzielinę. Tymianek wykazuje silne właściwości wykrztuśne, które dzięki obecności flawonoidów, dodatkowo działają rozkurczowo i ułatwiają pozbycie się wydzieliny. [5] Zalecany jest zarówno przy kaszlu mokrym, jak i suchym, kaszlu palacza, przy nieżycie górnych dróg oddechowych, chrypce oraz nadmiernym wysuszeniu błon śluzowych gardła oraz krtani. [8]

Przewód pokarmowy

Zawarte w surowcu gorycze oraz garbniki wykazują korzystne, lecz delikatne działanie na układ pokarmowy. Pobudzają wydzielanie soku żołądkowego i żółci oraz działają spazmolitycznie i przeciwskurczowo na jelito kręte i okrężnicę. Tymianek wspomaga trawienie, ułatwia przyswajanie składników odżywczych, łagodzi bóle brzucha, skurcze, nieżyt żołądka spowodowany niedokwaśnością, wzdęcia, działa wiatropędnie i zapobiega nadmiernej fermentacji w przewodzie pokarmowym. [6]

Działanie znieczulające i nowotwory

Ziele macierzanki ma właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe, przez co zalecany jest, w formie gorących okładów, w przypadku bóli reumatycznych, stawowych, mięśniowych, nerwobólach i stłuczeniach. Do tego pomaga w dolegliwościach związanych z bolesnymi miesiączkami, a nawet w razie bólu głowy, czy bólach migrenowych. Ponadto, tymianek wykazał znaczące działanie chemoprewencyjne i terapeutyczne przeciwko eksperymentalnemu rakowi piersi. [7]

Zewnętrznie

Stosowany zewnętrznie tymianek również działa bakteriobójczo i przeciwzapalnie na skórę oraz błony śluzowe. Działa silnie odkażająco, zwalcza bakterie, drożdżaki, a także grzyby pasożytnicze. [1], [2] W formie kompresów i okładów zalecany jest do dezynfekcji ran oraz przyspieszenia ich zagojenia, przy łojotokowym zapaleniu skóry, wypryskach oraz trądziku. Olejek tymiankowy zwalcza świerzb, owrzodzenia wywołane bakteriami ropotwórczymi, powierzchowne zakażenia promieniowcami, drożdżami Candida albicans, a także grzybicę drożdżakową. [3] Z kolei w formie płukanek zwalcza infekcje i łagodzi stany zapalne jamy ustnej, gardła, dziąseł i migdałków. Do tego zalecany jest do przemywania okolic intymnych w razie świądu i upławów oraz w formie nasiadówek. Jest także bardzo skutecznym środkiem do pielęgnacji cery tłustej i trądzikowej. [9] Napary z ziela stosowane są również do pielęgnacji włosów w przypadku ich wypadania lub łupieżu. Tymianek wykazuje też działanie wobec niektórych pasożytów, w tym lamblii i owsików. [10]

[1] Źródło: Antimicrobial combined action of terpenes against the food-borne microorganisms Escherichia coli, Staphylococcus aureus and Bacillus cereus, 2009
[2] Źródło: Thymus vulgaris essential oil: chemical composition and antimicrobial activity, 2014
[3] Źródło: Antimicrobial Activity of Basil, Oregano, and Thyme Essential Oils, 2016
[4] Źródło: Thymus vulgaris L. as a possible effective substitute for nitrates in meat products, 2020
[5] Źródło: Medicinal and local food plants in the south of Alava (Basque Country, Spain), 2015
[6] Źródło: Thymus vulgaris L. Essential Oil Solid Formulation: Chemical Profile and Spasmolytic and Antimicrobial Effects, 2020
[7] Źródło: Anticancer Activities of Thymus vulgaris L. in Experimental Breast Carcinoma in Vivo and in Vitro, 2019
[8] Źródło: Leki roślinne w leczeniu wybranych schorzeń dróg oddechowych, 2000
[9] Źródło: Wykorzystanie olejków eterycznych w środkach do higieny jamy ustnej, 2017
[10] Źródło: Aktywność olejku tymiankowego (Oleum Thymi) wobec bakterii tlenowych, 2012

Rośliny o podobnym działaniu

Bakterie – Orzech włoski
Kaszel palacza – Czystek siwy
Przyswajanie składników odżywczych – Bluszczyk kurdybanek
Znieczulenie – Bez czarny
Owrzodzenia – Żywokost lekarski

Przeciwwskazania do stosowania

Tymianek należy aplikować oszczędnie, ponieważ duże i częste dawki powodują nudności, biegunki i wymioty. Zawarty w olejku eterycznym tymol jest trujący dla grzybów, a w większych dawkach również toksyczny dla ludzi powodując zapalenie żołądka, uszkodzenie nerek, albuminurię, a nieraz hematurię. U dzieci i osób starszych objawy są nasilone i mogą zagrażać życiu. Nie stosować w czasie ciąży i podczas karmienia piersią.

Pozyskiwanie

Tymianek rosnący dziko występuje bardzo rzadko, dlatego najlepiej samemu posadzić go w swoim ogrodzie lub na balkonie. Jest bardzo mało wymagający i może stać w doniczce przez cały rok. Najlepiej zbierać od czerwca do września i suszyć w formie zawieszonych pęczków, w ciemnym i przewiewnym miejscu. Można go również suszyć w suszarce do warzyw w temperaturze nieprzekraczającej 35 stopni.

Składniki aktywne

Przepisy z wykorzystaniem tymianku