Macierzanka piaskowa

Opis rośliny

Właściwości macierzanki piaskowej

Działanie antyoksydacyjne

Badania potwierdziły, że macierzanka posiada często pomijaną aktywność przeciwutleniającą. Olejek eteryczny wykazuje skuteczniejsze działania przeciwrodnikowe i antyoksydacyjne niż olejki z Thymus Linearis. Wyniki wykazały, że olejek eteryczny z macierzanki wykazywał także znacznie lepszą aktywność przeciwutleniającą w porównaniu z syntetycznymi przeciwutleniaczami. [1] Skuteczność chemoprotekcyjna olejku przeciwko zaburzeniom związanym ze stresem oksydacyjnym wynika głównie z jego właściwości wymiatania wolnych rodników i usuwania metali z organizmu. [2]

Górne drogi oddechowy

Ziele macierzanki przynosi ulgę drogom oddechowym, między innymi wzmagając czynność wydzielniczą błon śluzowych i zwiększając objętość zalegającego śluzu oskrzelowego, który staje się bardziej płynny. Pobudza ruchy nabłonka rzęskowego, przez co zalecany jest przy kaszlu suchym oraz jako środek wykrztuśny, ułatwiający oddychanie oraz działający osłonowo. Brytyjska Farmakopea Ziołowa klasyfikuje ten gatunek jako roślinę leczniczą i wśród wskazań do jej stosowania wymienia zapalenie oskrzeli, katar oskrzeli, krztusiec i ból gardła z czego krztusiec jest szczególnym wskazaniem. W monografii podano zalecenia dotyczące łączenia go z innymi roślinami (Podbiał pospolity lub Szanta zwyczajna). Ponadto jest bardzo dobrym lekiem na kaszel palacza, ponieważ wspomaga usuwanie złogów i pyłów osadzających się na drogach oddechowych podczas palenia. [3]

Stany zapalne oraz drobnoustroje

Obecne w olejku garbniki oraz związki fenolowe działają w obrębie zarówno przewodu pokarmowego, jak i płuc i oskrzeli. Wykazuje działanie odkażające przy nieżycie jamy ustnej, gardła, krtani i oskrzeli oraz pomocniczo w przypadku nieżytu żołądka i jelit. Do tego, roztwory przyjmowane profilaktycznie, delikatnie zapobiegają nadmiernej fermentacji oraz hamują rozwój drobnoustrojów jelitowych i dróg oddechowych. [3]

Olejek eteryczny macierzanki jest bardzo skutecznym środkiem dezynfekującym, który zwalcza bakterie (również bakterie ropotwórcze) i niektóre wirusy. Test przeciwdrobnoustrojowy ujawnił, że alkoholowe i wodne ekstrakty z macierzanki wykazywały działanie hamujące wobec badanych organizmów. [5] Umiarkowane działanie stwierdzono wobec bakterii Laseczki siennej i Paciorkowca kałowego, a także grzybów Candida albicans, Candida krusei i Candida glabrata. Najsilniejszy okazał się wobec Pałeczki paraduru, Pałeczki ropy błękitnej i bakterii tworzących biofilm. [9] Olejek ma działanie bakteriobójcze, ale nie działa bakteriostatycznie na gatunki bakterii Escherichia coli, Salmonella Typhi, Shigella ferarie, Bacillus megaterium, Laseczka sienna, Lactobacillus acidophilus, Micrococcus luteus, Gronkowiec skórny i Przecinkowiec cholery. [6]

Aktywność przeciwnowotworowa i cytotoksyczna

Jako jeden z głównych składników olejku tymiankowego, karwakrol ma istotne działanie cytotoksyczne in vitro na komórki nowotworowe. Naukowcy potwierdzili, że spośród badanych 4 gatunków z rodziny Thymus to właśnie olejek eteryczny z macierzanki piaskowej wykazuje największą aktywność przeciwnowotworową. [7] Jego skuteczność dostrzeżono przede wszystkim dla linii komórek raka wątroby, następnie raka okrężnicy, piersi, prostaty oraz raka płuc. [8]

Przewód pokarmowy

Obecne związki goryczkowe oraz rozkurczowe właściwości flawonoidów w niewielkim stopniu wpływają na układ pokarmowy. Ułatwiają przyswajanie pokarmów i zwiększają wydzielanie soków żołądkowych. Nieznacznie przyspieszają proces trawienia, wzmagają apetyt, niwelują niestrawności, bóle brzucha, łagodzą biegunkę i pomocniczo wspomagają niwelowanie nieżytu jelit oraz żołądka. Eliminuje także wzdęcia oraz pomaga w niedokwaśności. [4]

Dolegliwości kobiece

Rozkurczowe i dezynfekujące właściwości zalecane są także kobietom z dolegliwościami intymnymi i menstruacyjnymi. Ziele działa ściągająco na błony śluzowe narządów rodnych, a także pomaga w przypadku upławów, świądzie i stanach zapalnych sromu i pochwy.

Zewnętrznie

Stosowany zewnętrznie łagodzi stany zapalne oraz działa antybakteryjnie. W formie płukanki (najlepiej w połączeniu z liśćmi jeżyny lub jeżówki) wspiera leczenie anginy i ostrego zapalenia gardła, [3] z kolei okłady pomagają w przypadku owrzodzeń, trudno gojących się ran i ropni. Niwelują także zapalenie torebek włosowych, ukłucia owadów, oparzenia I i II stopnia, oraz pomagają przy bólach reumatycznych i nerwobólach. Ponadto przemywanie skóry sprawdza się przy trądziku krostkowym, świądzie skóry, wysypce i łupieżu.

[1] Źródło: Chemical composition and bioactivity studies of the essential oils from two Thymus species from the Pakistani flora, 2013
[2] Źródło: Biological activity and ethnomedicinal use of Thymus vulgaris and Thymus serpyllum, 2013
[3] Źródło: Review of Ethnobotanical, Phytochemical, and Pharmacological Study of Thymus serpyllum L., 2015
[4] Źródło: Plant Ethnoveterinary Practices in Two Pyrenean Territories of Catalonia (Iberian Peninsula) and in Two Areas of the Balearic Islands and Comparison with Ethnobotanical Uses in Human Medicine, 2012
[5] Źródło: Evaluation of antibacterial activity of aerial parts of Thymus serpyllum, 2011
[6] Źródło: Study of antimicrobial activity and composition by GC/MS spectroscopic analysis of the essential oil of Thymus serphyllum , 2006
[7] Źródło: Chemical composition, antimicrobial, antioxidant and antitumor activity of Thymus serpyllum L., Thymus algeriensis Boiss. and Reut and Thymus vulgaris L. essential oils, 2014
[8] Źródło: Hexane Extract of Thymus serpyllum L.: GC-MS Profile, Antioxidant Potential and Anticancer Impact on HepG2 (Liver Carcinoma) Cell Line,, 2014
[9] Źródło: Thymus serpyllum Essential Oil and Its Biological Activity as a Modern Food Preserver, 2021

Rośliny o podobnym działaniu

Kaszel – Czosnek niedźwiedzi
Infekcje górnych dróg oddechowych – Lawenda lekarska
Brak apetytu – Bylica piołun
Świąd sromu – Macierzanka tymianek
Ropne zakażenia skóry – Koniczyna łąkowa

Przeciwwskazania do stosowania macierzanki

W odpowiednich dawkach brak skutków ubocznych.

Pozyskiwanie

Zbieramy w czasie kwitnienia (od czerwca do września), w suchy i słoneczny dzień. Ścinamy gałązki z kwiatostanami, pomijając dolne, zdrewniałe i bezlistne części pędów. Suszymy w przewiewnym i przyciemnionym miejscu, rozłożoną warstwą na papierze, w temperaturze otoczenia lub w piekarniku do 35 stopni. Przechowujemy w szczelnie zamkniętych pojemnikach do następnych zbiorów.

Składniki aktywne

Przepisy z macierzanki piaskowej