Opis rośliny
rozwińPokrój
Osiąga wysokość od 50 cm do 2 m.
Łodyga
Wzniesiona, naga, prosta, delikatnie rowkowana, wewnątrz pusta. Słabo i tylko w górnej części rozgałęziona.
Liście
Połyskujące, duże, ciemnozielone, podwójnie lub pojedynczo pierzaste, o listkach jajowatych lub wydłużonych, często ostro wcinanych.
Kwiaty
Pięciokrotne, bladożółte, drobne, zebrane w wieloszypułkowe baldachy szczytowe. Kwitnie w lipcu i sierpniu.
Owoc
Podwójna rozłupnia, spłaszczona i wyraźnie żeberkowana.
Kłącze
Kłącze i duże korzenie są często podłużnie rozcięte. Kłącze jest krótkie, o średnicy do 5 cm, jasno-szarawobrunatne lub żółtawobrunatne, gładkie lub z kilkoma wypukłościami. korzenie wykazujące mało rozgałęzień są tak samo zabarwione jak kłącze i zwykle są grubości do 1,5 cm i długości do około 25 cm.
Występowanie
Prawdopodobnie pochodzi ze wschodniej części obszaru śródziemnomorskiego. Rzadko spotykany dziki, obecnie głównie uprawiany w Azji, Ameryce Północnej i Europie, również w Polsce. Można go znaleźć na plantacjach zielarskich, w ogrodach działkowych i ogródkach wiejskich. Preferuje stanowisko dobrze nasłonecznione, wilgotne.
Właściwości lubczyku ogrodowego
Układ moczowy
Korzeń lubczyku zawiera olejek eteryczny (z czego 70% olejku to monoterpeny, ftalidy, kwasy organiczne oraz fenolowe), który działa słabo moczopędnie, zwiększając objętość wydalanego moczu. Dzięki temu wspomaga leczenie skazy moczanowej i zapobiega powstawaniu kamicy oraz piasku nerkowego. Wykazuje za to silniejsze właściwości oczyszczające, wydalając z organizmu toksyny, m.in. metale ciężkie oraz wspiera leczenie infekcji pęcherza, układu moczowego oraz nerek.
Działanie rozkurczowe
Kumaryny i flawonoidy zawarte w surowcu działają spazmolitycznie na drogi moczowe, żółciowe oraz jelita. Lubczyk działa wiatropędnie (usuwając wzdęcia i bolesne skurcze żołądka) oraz łagodzi bóle menstruacyjne poprzez zmniejszenie skurczów mięśni gładkich.
Drobnoustroje
Olejek eteryczny z kwiatów i owoców działa łagodnie na bakterie saprofityczne znajdujące się w przewodzie pokarmowym oraz zwalcza patogenne enetobakterie, które wywołują wiele chorób. Do tego hamuje rozrost ludzkich komórek rakowych, więc może być stosowany w profilaktyce przeciwnowotworowej.
Przewód pokarmowy
Nasiona i korzeń lubczyku są gorzkie i aromatyczne, przez co pobudzają apetyt i stymulują przemianę materii. Właściwości rozkurczowe pobudzają wydzielanie śliny, żółci (słabo) i soków gastrycznych, dzięki czemu jest zalecanym środkiem w przypadku zaburzeń trawiennych. Reguluje procesy trawienne, przyspiesza przemianę materii oraz hamuje nadmierną fermentację w jelitach. Do tego łagodzi wzdęcia i niestrawność, a także zmniejsza ryzyko pojawienia się wrzodów żołądka, czy zatruć pokarmowych.
Układ krążenia
Obecne w lubczyku fitosterole wykazują pozytywne działanie na układ krążeniowo-sercowy. Obniżają poziom cholesterolu i działają przeciwzakrzepowo, dzięki czemu zapobiegają miażdżycy i chronią przed chorobami serca. Do tego olejek eteryczny poprawia ukrwienie narządów płciowych, pozytywnie wpływając na potencję i pożycie seksualne.
Zewnętrznie
Stosowany zewnętrznie w formie okładów wspiera leczenie objawów łuszczycy oraz zmian trądzikowych. Dzięki wysokiej zawartości antyoksydantów jest także skutecznym środkiem przeciwzmarszczkowym. Do tego poprawia wygląd skóry oraz jej koloryt. Ponadto badania kliniczne potwierdzają działanie lubczyku, zmniejszające chęć sięgnięcia po papierosa.
Rośliny o podobnym działaniu
Kamica nerkowa (moczowa) – Skrzyp polny
Działanie rozkurczowe – Kolendra siewna
Bakterie – Mięta pieprzowa
Nadmierna fermentacja – Orzech włoski
Cera trądzikowa – Macierzanka piaskowa
Przeciwwskazania do stosowania lubczyku
Nie stosować w czasie ciąży i karmienia piersią. Może zwiększyć wrażliwość na promienie słoneczne. Unikać w przypadku zapalenia lub niewydolności nerek oraz obrzęków płucnych.
Pozyskiwanie
Lubczyk nie rośnie dziko i najlepiej (ze względu na wysokość i rozbudowany układ korzeniowy) sadzić go w ogrodzie. Kłącza i korzeń wykorzystuje się dopiero po drugim roku jego wegetacji. Korzeń najlepiej zbierać jesienią i od razu wysuszyć suszarką do warzyw w temperaturze do 35 stopni, z kolei liście na początku lata, a nasiona latem i jesienią.
Składniki aktywne
rozwińPolifenole – flawonoidy, kumaryny
Furanokumaryny – bergapten, psoralen
Kwasy polifenolowe – kwas kawowy i chlorogenowy
Aminokwasy niezwyczajne – sacharopina
Poliyny
Fitosterole – beta-sytosteiol i jego glukozyd
Kwasy organiczne
Olejki eteryczne (do 1%) – alfa-terpineol, związki ftalidpwe, seskwiterpeny, monoterpeny (cyntronelal, pineny, limonen)
Witamina C
Przepisy z wykorzystaniem lubczyku
Napar z lubczyku
Dawkowanie:3 razy dziennie, po 1/3 szklanki.
Przygotowanie:1 łyżka rozdrobionego korzenia, 250ml wody.
Korzeń zalać wrzątkiem, parzyć pod przykryciem przez 15 minut i odcedzić.
Odwar z lubczyku
Dawkowanie:5 porcji w ciągu całego dnia.
Kuracja trwa 2 tygodnie.
Przygotowanie:Korzeń i ziele, 1l wody.
Lubczyk zalać wodą i odstawić na noc pod przykryciem. Rano doprowadzić do wrzenia i gotować przez 5 minut. Zdjąć z ognia i pozostawić pod przykryciem na 20 minut. Odcedzić i podzielić na 5 części. Należy codziennie zaparzać świeży.
Napój na kaszel
Dawkowanie:Pić po posiłku.
Przygotowanie:5g lubczyku ogrodowego, 5g szałwii, 20g kopru, 500ml wina.
Wszystkie składniki wymieszać razem z winem i macerować przez 2 dni aż wino nasiąknie smakiem ziół. Następnie przecedzić wino i podgrzać małą szklankę wina. Jeśli kaszel jest łagodny, nie trzeba podgrzewać.
Miód lubczykowy
Dawkowanie:Stosować w miarę potrzeby.
Przygotowanie:2 łyżeczki korzenia lubczyku, sok z ½ cytryny, 5 łyżek miodu (najlepiej akacjowy), 125ml wody.
Korzeń dokładnie zetrzeć w moździerzu lub zmielić w młynku. Przesypać do garnka i zalać wodą. Gotować przez 15 minut, po czym przestudzić, dodać sok z cytryny i miód. Mieszać starannie aż do powstania jednolitej konsystencji, po czym przelać do wyparzonego słoiczka.