Opis rośliny

Pokrój
Duże drzewo liściaste, osiągające wysokość do 30 m.

Korona
Regularna – szeroko-jajowata lub kulista. Na młodych drzewach gałęzie są pod dużym kątem wzniesione do góry. Na starych drzewach konary zwisają w dół, a ich kora jest gruba i nieregularna. Cieńsze gałązki są nagie, górą brunatnoczerwone.

Pień
Pokryty gładką, szarą korą, która wraz z wiekiem pęka wzdłuż.

Liście
Pod spodem nagie, tylko w kątach nerwów mają pęczki rudych włosów. Po górnej stronie są żywo-zielone, dolna ich strona jest jaśniejsza. Blaszki, z regularnie piłkowanym brzegiem, mają okrągło-sercowaty kształt i charakterystycznie zakończony wierzchołek. Są szersze niż dłuższe i lekko wcięte u nasady. Ustawione są skrętolegle. Liście mają średnicę 30–70 mm (wyjątkowo do 90 mm) i brzegi lekko zawinięte do góry. Błyszczące, jajowate pąki czerwonobrunatnego koloru okryte są dwiema łuskami. Jesienią liście przyjmują żółty kolor.

Kwiaty
Wyrastają pojedynczo lub pęczkami po 2–12, są wzniesione ponad liście. Mają dość długą szypułkę i w dolnej części podługowatą podsadkę. Całe kwiaty mają jasnożółtą barwę i wydzielają intensywny, przyjemny zapach. Ich pręciki są zbliżone wielkością do płatków korony.

Owoc
Kulisty, twardy, nagi orzech, wielkości 6–8 mm ze skrzydełkiem (pochodzącymi z podsadki kwiatu).

Właściwości lipy

Górne drogi oddechowe

Dzięki zawartym w surowcu flawonoidom lipa jest skutecznym środkiem w przypadku przeziębienia i grypy, który działa napotnie, rozgrzewająco, przeciwgorączkowo i lekko spazmolitycznie w obrębie górnych dróg oddechowych. Z kolei związki śluzowe działają osłonowo i powlekająco, przez co łagodzą suchy kaszel, ból gardła oraz chrypę. Flawonoidy wraz z garbnikami i kwasami fenolowymi wykazują przeciwzapalne i antybakteryjne właściwości, przez co ekstrakty z lipy zalecane są w przypadku anginy oraz zapalenia gardła i oskrzeli.

Przewód pokarmowy

Kwiaty lipy nieznacznie przynoszą także ulgę w przypadku niestrawności i nudności. Zawarte w surowcu olejki eteryczne stymulują przepływ żółci do dwunastnicy, przez co zmniejszają ryzyko powstawania kamieni żółciowych, ułatwiają trawienie i wydalanie niestrawionych resztek z organizmu. Do tego działa lekko moczopędnie i zmniejsza wchłanianie tłuszczy w przewodzie pokarmowym.

Kwiatostany lipy stosowane są także dla ich uspokajającego i sedatywnego działania na ośrodkowy układ nerwowy. Obniża lęk w sposób podobny co benzodiazepiny, lecz nie pogarsza aktywności motorycznej. Powoduje wyciszenie organizmu i łagodzi stany pobudzenia nerwowego, likwiduje napięcie i pomaga w pozbyciu się zmęczenia po długotrwałym wysiłku. Dodatkowo pomaga załagodzić ból zatok, bóle migrenowe, bezsenność, stres oraz obniża wysokie ciśnienie krwi spowodowane stresem.

Układ krążenia i działanie antyoksydacyjne

Wyciągi z lipy wykazują korzystne działanie na układ naczyniowo-sercowy, ponieważ blokują absorpcję tłuszczów spożywczych w jelitach. Do tego dzięki wysokiej zawartości polifenoli posiadają silny potencjał antyoksydacyjny i mogą hamować procesy starzenia. Badania potwierdzają, że są w stanie także uśmiercić guzowe komórki limfocytowe (odpowiedzialne za nowotwory krwi i układu immunologicznego), nie osłabiając żywotności zdrowych limfocytów.

Zewnętrznie

Lipa zewnętrznie stosowana jest przede wszystkim do łagodzenia stanów zapalnych, podrażnień i świądu skóry. Działa przeciwobrzękowo, przyspiesza regenerację skóry, wspiera pielęgnację cery i pomaga pozbyć się piegów.

Rośliny o podobnym działaniu

Błony śluzowe dróg oddechowych – Ogórecznik lekarski
Nudności – Galangal
Zmęczenie fizyczne – Lippia trójlistna
Starzenie – Rozmaryn lekarski
Piegi – Mącznica lekarska

Przeciwwskazania do stosowania lipy

Brak przeciwwskazań.

Pozyskiwanie

Kwiatostany zbieramy w okresie kwitnienia (czerwcu). Warto mieć na uwadze, że lipa szerokolistna zakwita 2 tygodnie wcześniej od drobnolistnej. Zrywamy całe baldachy kwiatów wraz z liściem, najlepiej przed południem, po obeschnięciu rosy. Kwiaty suszymy w pomieszczeniu ciemnym i przewiewnym, rozkładając je cienką warstwą na papierze, w temp. nieprzekraczającej 35 stopni. Ususzone kwiaty przechowujemy w chłodnym i suchym miejscu, w szczelnym pojemniku.

Składniki aktywne

Polifenole – kwasy fenolowe, taniny, kumaryny, flawonoidy (kwercetyna, kemferol i akacetyna)
Olejki eteryczne (0,05%) – węglowodory (alkany), do 50%, linalol, geraniol, farnezol (5%), cyneol
Substancje śluzowe
Kwasy organiczne
Fitosterol
Trójterpen
Witamina C

Przepisy z wykorzystaniem lipy

Napar z kwiatów lipy

Dawkowanie:

Kilka razy w ciągu dnia.

Przygotowanie:

2 łyżeczki wysuszonych kwiatów, 200 ml wody.

Kwiaty zalać wrzątkiem (można je wcześniej odcisnąć, aby wydobyć więcej związków śluzowych), przykryć na 15 minut do zaparzenia. Odczekać dodatkową chwilę i przecedzić.

Syrop z kwiatów lipy

Dawkowanie:

1 łyżka, 3 razy dziennie.

Przygotowanie:

3 szklanki świeżych kwiatów lipy, sok z 1 cytryny, 1l wody, 1kg cukru.

Kwiaty wkładamy np. do słoika i zalewamy sokiem z cytryny. W garnku gotujemy syrop z cukru i wody, po czym wlewamy go do kwiatów. Słoik przykrywamy gazą i odstawiamy na 3 dni, codziennie delikatnie mieszając drewnianą łyżką. Następnie przecedzamy i przelewamy do wyparzonych słoików czy butelek. Pasteryzujemy przez 10 minut, żeby się dobrze zamknęły. Termin ważności – do następnych zbiorów. Otwarty przechowywać w lodówce.

Nalewka z kwiatów lipy

Dawkowanie:

Stosować w miarę potrzeby.

Przygotowanie:

2 szklanki świeżych kwiatów, 2 szklanki miodu lipowego, 500 ml spirytusu, 500 ml wody, skórka i sok z 1 cytryny, 2 goździki.

Najlepiej w okresie końca maja – zagotowujemy wodę z goździkami i do lekko przestudzonej (nie więcej niż 35 stopni) dodajemy miód i dokładnie mieszamy. Gdy płyn przestygnie, dodajemy spirytus, przelewamy do słoja i szczelnie zamykamy, odstawiając w ciemne miejsce na 3 tygodnie. Zbieramy kwiaty lipy i wkładamy je do słoja z nalewką, razem ze startą skórką cytryny i sokiem. Całość dokładnie mieszamy i znowu odkładamy na 3 tygodnie w chłodne i ciemne miejsce. Następnie nalewkę przecedzamy przez gazę, przelewamy do słoja i odstawiamy ponownie na 3 tygodnie, aby się sklarowała. Po tym czasie zlewamy do butelek i odstawiamy na kolejne pół roku.

Inne

Dawkowanie:
Przygotowanie:

1# Napar z kwiatów lipy dodawany do kąpieli uspokaja, ułatwia zasypianie i łagodzi podrażnienia skóry.