Opis rośliny

Pokrój
Drzewo lub krzew. Dorasta do 15 m wysokości. Ma gładką i jasną korę.

Pędy
Młode pędy owłosione, później nagie. Pączki stożkowate, wydłużone i szarosiwo owłosione. Pączki szczytowe duże, nieco zagięte u góry i niewyraźnie trójłuskowe, boczne pozornie jednołuskowe.

Liście
Ulistnienie skrętoległe. Liście nieparzysto-pierzaste, złożone z 9–15 listków, pojedynczo piłkowanych, u nasady całobrzegich. Po roztarciu pachną gorzkimi migdałami. Od spodu za młodu szaro owłosione, później łysiejące. Przylistki wcześnie odpadają wyrastające na końcach pędów pionowo do góry. Jesienią przebarwiają się na kolor od złotożółtego do żółtoczerwonego.

Kwiaty
Zebrane w gęste, owłosione podbaldachy. Kielich 5-działkowy, korona 5-płatkowa. Płatki korony białe, prawie koliste, o długości 4–5 mm, słupki zazwyczaj 3 (zrośnięte z dnem kwiatowym), pręciki liczne.

Owoce
Tzw. owoce pozorne, kuliste, pomarańczowe, czerwone, cierpkie i gorzkie, pojawiają się od lipca do października. Mają długość 7–9 mm.

Kora
Szara, gładka

Występowanie
Rośnie w Europie i w Azji na Syberii. W Polsce często występuje w lasach i zaroślach niżu i w górach aż po strefę kosodrzewiny. Na jarzębinę natrafić można również na skrajach lasów, przy drogach, miedzach oraz w zaroślach. Znosi prawie każde podłoże, poza stanowiskami bardzo suchymi i wapiennymi. Preferuje stanowiska nasłonecznione.

Właściwości jarzębu pospolitego

Wzmocnienie organizmu

Z racji bogatej zawartości witamin w owocach jarzębiny (C, E, K, P oraz kwasy organiczne), jest ona bardzo dobrym wyborem w przypadku awitaminozy, przeziębienia, grypy, osłabionej odporności i podczas rekonwalescencji po przebytej chorobie.

Układ moczowy

Jarzębina stosowana jest także jako środek wspomagający leczenie infekcji układu moczowego i do poprawy jego funkcjonowania. Lekko zwiększa ilość wydalanego moczu, wspiera leczenie kamicy nerkowej, łagodzi stany zapalne nerek, a także ogranicza rozwój bakterii, chroniąc układ moczowy przed kolejnymi infekcjami.

Przewód pokarmowy

Zarówno kwiaty jak i owoce, wykazują delikatne właściwości przeczyszczające oraz stymulujące pracę jelit, dzięki czemu pomagają zlikwidować wzdęcia i zaparcia. Pozytywnie wpływa na pracę wątroby i zalecana jest w przypadku nieżytu żołądka, stanów zapalnych wątroby, kamicy żółciowej i zaburzeniach trawienia. Do tego kwiaty łagodzą dolegliwości odczuwane podczas menstruacji, działają przeciwwysiękowo oraz przeciwalergicznie.

Drobnoustroje

Zawarte w owocu jarzębiny karotenoidy (więcej niż w marchewce) działają antyoksydacyjnie, chroniąc organizm przed wolnymi rodnikami oraz zalecane są w profilaktyce przeciwnowotworowej. Dodatkowo garbniki zwalczają bakterie, działają ściągająco i wzmacniają organizm. Z kolei pektyny redukują cząsteczki złego cholesterolu i chronią układ krążenia.

Zewnętrznie

Stosowane zewnętrznie w kosmetyce naturalnej, dzięki kwasom organicznym (w tym kwas jabłkowy) wykazuje właściwości przeciwzapalne i pielęgnacyjne – regeneruje i wygładza cerę, zmniejsza zmarszczki oraz opóźnia proces starzenia i powstawania zmarszczek. Kwas winowy rozjaśnia przebarwienia, oczyszcza skórę, działa złuszczająco i wspomaga leczenie blizn potrądzikowych. Sorbitol z kolei jest naturalnym środkiem nawilżającym.

Kosmetyki jarzębinowe pomagają w przypadku cery naczynkowej, ponieważ chronią ściany naczyń krwionośnych i zmniejszają ich przepuszczalność, przez co działają przeciwwysiękowo. Zmniejszają także obrzęki i cienie. Kwiaty dodatkowo można stosować w okładach na zmęczone oczy i w razie zapalenia spojówek, a także w przypadku cery naczynkowej oraz trądziku różowatego.

Rośliny o podobnym działaniu

Awitaminoza – Róża
Zapalenie nerek – Perz właściwy
Wzdęcia – Koper ogrodowy
Wolne rodniki – Przywrotnik pospolity
Zmarszczki – Róża

Przeciwwskazania do stosowania jarzębiny

Nie wolno jeść surowych owoców, ponieważ spowoduje to gwałtowną reakcję organizmu, biegunkę i wymioty. Unikać stosowania w przypadku osób z wrażliwym żołądkiem. Używać tylko zmrożonych wcześniej owoców lub zblanszowanych.
Nie stosować w czasie ciąży, karmienia piersią, chorób nerek i stanów zapalnych przewodu pokarmowego

Pozyskiwanie

Kwiatostany zbierać można w maju. Suszenie jest dość długotrwałym procesem. Zebrane kwiaty należy przepłukać, rozłożyć na papierowym ręczniku i pozostawić do wyschnięcia. Następnie rozłóż je w zacienionym i przewiewnym miejscu. Na koniec przełożyć je na sito, wytrzeć i pozbyć się szypułek. Zbrązowiałe kwiaty tracą właściwości lecznicze.
Owoce zbierać można późną jesienią, po przymrozkach. Wykorzystaj suszarkę do warzyw, ustawiając ją na 30 stopni i na sam koniec na 60 stopni.
Kwiaty i owoce po wysuszeniu przechowywać w szczelnym pojemniku, w ciemnym miejscu.

Składniki aktywne

Kwasy organiczne – kras parasorbowy, kwas jabłkowy
Karotenoidy – beta-karoten
Substancja goryczowa
Związki cukrowe – L-sorboza
D-sorbitol – do 10%
Garbniki
Kwasy wielofenolowe
Witamina C – do 0,2%
Sacharoza
Glukoza
Cyjaniny

Przepisy z wykorzystaniem jarzębiny

Odwar z owoców jarzębiny

Dawkowanie:

2-3 razy dziennie, pijąc małymi porcjami.

Przygotowanie:

Łyżka świeżych owoców, 200 ml wody.

Owoce rozgnieć i zalej wodą. Doprowadź do wrzenia, po czym zmniejsz płomień i gotuj jeszcze przez parę minut. Odstaw na 15 minut i przecedź.

Macerat z owoców jarzębiny

Dawkowanie:

1 raz dziennie, pijąc małymi porcjami.

Przygotowanie:

Łyżka świeżych owoców, 200 ml wody.

Owoce rozgnieć i zalej zimną wodą. Pozostaw na noc, a następnego dnia przecedź i w małych dawkach.

Napar z kwiatów jarzębiny

Dawkowanie:

Bóle menstruacyjne, alergie, wysięk – 1 raz dziennie.

Przeziębienie i gorączka – 2-3 razy dziennie, po pół szklanki.

Przygotowanie:

Łyżka wysuszonych kwiatów, 200 ml wody.

Kwiaty należy zalać wrzątkiem i odstawić na 20 minut pod przykryciem, a następnie przecedzić.

Maseczka z jarzębiny

Dawkowanie:

Stosować w miarę potrzeby.

Przygotowanie:

Pół szklanki owoców, łyżka miodu.

Namoczyć owoce i pozostawić na noc. Następnego dnia owoce zmielić z odrobiną wody, dodać miodu i mieszać, do póki nie otrzymamy papkowatej konsystencji. Nałożyć na skórę twarzy i szyi. Po 15 minutach można zmyć.

Inne

Dawkowanie:
Przygotowanie:

1# Napar z kwiatów można również stosować w okładach na zmęczone oczy i zapalenie spojówek. Można też przemywać nim twarz w przypadku cery naczynkowej lub trądziku różowatego.