Opis rośliny
rozwińPokrój
Niewielki półkrzew, na ogół dorastający do 20-60 cm.
Łodyga
Cienka, wzniesiona ku górze, u podstawy drewniejąca.
Liście
Niewielkie, krótkoogonkowe, lancetowate lub równowąsko lancetowate, do 2,5 cm.
Kwiaty
Na szczytach łodyg pojawiają się zwykle w lipcu-sierpniu. Wyrastają z kątów liści w pęczkach po 1-5 sztuk, drobne, wargowe, o barwie białej, niebieskawej, różowej lub lila.
Owoc
Rozłupka.
Występowanie
Pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego. Obecnie spotykany w obszarze południowej i środkowej Europy, Syberii, Kaukazu i Iranie. Występuje na suchych łąkach, górskich zboczach. Wymaga stanowiska słonecznego. Podłoże przepuszczalne. W Polsce głównie uprawiany, choć można trafić na łąkach lub starych murach.
Właściwości hyzopu lekarskiego
Przewód pokarmowy
Hyzop jest gorzką aromatyczną rośliną stosowaną do poprawy funkcjonalności układu pokarmowego. Zawiera flawonoidy, które działają przeciwzapalnie i rozkurczowo, przez co wspiera leczenie problemów żołądkowych. Nieznacznie zmniejsza napięcie mięśni gładkich przewodu pokarmowego, stymulując prawidłową perystaltykę jelit. Natomiast gorycze działają lekko żółciopędnie, pobudzają wydzielanie soków żołądkowych i śliny, dzięki czemu zwiększa apetyt i ułatwia przemianę materii. Zalecany jest również w przypadku niestrawności, zgagi, wzdęciach, zaparciach oraz niweluje długo trwające biegunki. Do tego pomaga odbudować równowagę w organizmie po antybiotykoterapii.
Górne drogi oddechowe
Ziele hyzopu, a przede wszystkim zawarty w nim olejek eteryczny, jest skutecznym środkiem na choroby układu oddechowego, ze względu na jego działanie wykrztuśne, antyseptycznie i ogólnie stymulujące. W połączeniu z garbnikami olejek wykazuje właściwości przeciwgrzybicze i antybakteryjne, przez co stosowany jest m.in. na ból gardła, grypę, stany zapalne dziąseł, gardła oraz oskrzeli, a także na astmę. Z kolei dzięki związkom trójterpenowym drażni śluzówkę żołądka i ułatwia oderwanie się zalegającej wydzieliny. Pomaga zniwelować przeziębienie, wspomaga układ odpornościowy i łagodzi uporczywy kaszel. Natomiast płukanki jamy ustnej pomagają udrożnić nos w razie kataru i załagodzić anginę.
Drobnoustroje
Ekstrakty z hyzopu zwalczają także mikroby, pasożyty i wirusy, w tym prątka gruźlicy oraz wirus HIV-1 (choroba AIDS). Jest także skutecznym środkiem przeciwko wirusowi opryszczki. Do tego chroni układ naczyniowo-sercowy i działa przeciwcukrzycowo. Obniża ryzyko zakrzepicy żył głębokich (trombozy) oraz hamuje uwalnianie glukozy do krwi. Przyjmowany wewnętrznie reguluje także nadaktywną pracę gruczołów potowych, pomaga utrzymać prawidłowy cykl miesiączkowy oraz, dzięki charakterystycznemu zapachowi, odstrasza komary i inne owady.
Zewnętrznie
Stosowany zewnętrznie działa kojąco w przypadku osób z reumatyzmem i artretyzmem. Łagodzi bóle stawów, opuchliznę, dolegliwości związane z kontuzjami, naderwaniem ścięgien, czy urazami kości i stawów. Zwalcza grzybicę, przyspiesza gojenie ran, a także niweluje oparzenia, otarcia, siniaki i łagodzi ukąszenia owadów.
Rośliny o podobnym działaniu
Antybiotykoterapia – Cebula jadalna
Angina – Bez czarny
Wirus opryszczki – Owies zwyczajny
Regulacja cyklu miesiączkowego – Nagietek lekarski
Kontuzje – Arnika górska
Przeciwwskazania do stosowania hyzopu
Zalecane jest pilnowanie proporcji i odpowiedniego stężenia olejku eterycznego hyzopu, ponieważ zawiera silnie skoncentrowany składnik toksyczny dla układu nerwowego – pinokamfon – i może wywoływać drgawki i konwulsje. Unikać w przypadku epilepsji, ciąży (może wywołać poronienie), karmienia piersią lub problemów z miesiączką.
Pozyskiwanie
Jest rośliną wieloletnią i bardzo łatwą w uprawie. Kwitnie na koniec lipca. W celach leczniczych najlepiej zbierać przed okresem kwitnienia (maj-lipiec). Zrywamy kwiatowe czubki lub końcówkę pędu. Suszymy je na świeżym powietrzu, w zacienionym miejscu lub w suszarni w temperaturze do 40 stopni.
Składniki aktywne
rozwińPolifenole – flawonoidy (diosmina), kwasy fenolowe (rozmarynowy i kawowy)
Diterpeny – marubina
Trójterpeny – kwas oleanolowy i ursolowy
Olejek eteryczny – ok. 1%, składniki kamforowe, beta-pinen, limonen
Garbniki – do 8%
Fitosterol
Związek gorzki – marubina
Sole mineralne
Przepisy z wykorzystaniem hyzopu
Napar z hyzopu
Dawkowanie:Trawienie i działanie przeciwpotne – pić małymi porcjami w ciągu dnia, godzinę przed każdym posiłkiem.
Działanie wykrztuśne – po posiłku.
Stany zapalne jamy ustnej i gardła – stosować w miarę potrzeby jako płukanka.
Skaleczenia i ukąszenia owadów – moczyć gazę w naparze i przykładać do rany.
Przygotowanie:1,5 łyżeczki ziela, 250 ml wody.
Zalej ziele szklanką wrzątku, przykryj i odstaw na 30 minut.
Maść z hyzopu
Dawkowanie:Stosować w miarę potrzeby.
Przygotowanie:Zmieszać napar z hyzopu razem z gliceryną.
Wino z hyzopu
Dawkowanie:2 kieliszki dziennie.
Przygotowanie:50 g świeżego ziela, 1 l czerwonego wina gronowego.
Liście zalewamy winem, odstawiamy na tydzień, po czym przecedzamy.
Napar na nadmierną potliwość
Dawkowanie:Szklanka dziennie, w 3 porcjach, w odstępie 3-4 godzinnym.
Przygotowanie:W równych ilościach: ziele hyzopu, liście szałwii, orzech włoski, kwiat maku polnego, 250 ml wody.
1 łyżeczkę mieszanki zalewamy wrzątkiem i parzymy pod przykryciem przez 10 minut.
Oliwka hyzopowa
Dawkowanie:Stosować w miarę potrzeby.
Przygotowanie:Garść hyzopu, 1 l oliwy z oliwek.
Hyzop zalewamy oliwą, odstawiamy na 2 tygodnie po czym filtrujemy i przelewamy.
Inne
Dawkowanie:Przygotowanie:
1# Maść smarowana na klatkę piersiową ułatwia oddychanie w przypadku zatok i astmy
2# Olejek eteryczny z hyzopu, w aromaterapii, działa pobudzająco i energicznie na mózg, stymulując przy tym kreatywność. W stanach zmęczenia i stresu używać olejku do inhalacji. Do kąpieli nie więcej niż 10 kropel, a do kominka 2. Rosnący na balkonie odstrasza również komary.
3# Napar z hyzopu jako płukanka na skórę głowy sprawdza się w przypadku zarażenia wszawicą