Hypericum perforatum

Dziurawiec zwyczajny

Dziurawiec swoją nazwę zawdzięcza liściom, ponieważ na całej powierzchni mają małe dziurki – zbiorniki olejków eterycznych, które, ze względu na hyperycynę (czerwony barwnik) po potarciu wydzielają krwistoczerwony sok. Lecznictwo ludowe do dzisiaj uznaje go za lek uniwersalny, co potwierdzają najnowsze badania kliniczne, zwłaszcza w przypadku leczenia schorzeń neurologicznych i psychicznych. Surowcem wykorzystywanym w lecznictwie są jego kwiatostany.

Galeria

źródło: Hedera Baltica

źródło: Ralf Wimmer

źródło: Ettore Balocci

źródło: Matt Lavin

Opis rośliny

rozwiń

Pokrój
Osiąga wysokość 30-80 (a nawet 100) cm. Z rozrośniętego kłącza wyrastają pędy kwiatonośne i płonne.

Łodyga
Prosto wzniesiona, rozgałęziona w górnej części, u dołu drewniejąca. Naga, pełna, z nielicznymi gruczołkami w szczytowej części i czerwonawo nabiegła. Ma dwie podłużne, wystające listwy.

Liście
Ułożone naprzeciwlegle, siedzące, nagie, eliptyczne do równowąskich, długości ok. 3 cm. Blaszka liściowa prześwitująco kropkowana, z gruczołkami na brzegu. W prześwitujących kropkach znajdują się zbiorniki olejków eterycznych.

Kwiaty
Szypułkowe, średnicy do 3 cm, liczne, zebrane w gęste baldachogrono, osadzone w kątach naprzeciwległych przysadek. Działki kielicha są lancetowate. Korona pięciopłatkowa, żółta, płatki czarno kropkowane, pręciki liczne.

Owoc
Wielonasienna torebka pokryta gruczołkami. Nasiona czarne, drobno kropkowane.

Występowanie
Znaleźć go można w całej Europie, Azji i północnej Afryce. W Polsce pospolita na całym niżu oraz dolnych partiach górskich. Ponadto w zaroślach, suchych wzgórzach, łąkach i miedzach. Preferuje glebę żyzną i wilgotną.

zwiń

Właściwości dziurawca zwyczajnego

Układ nerwowy

Dziurawiec należy do roślin wykazujących działanie wielokierunkowe. Zawarta w niej hiperycyna i hiperforyna mają silne działanie przeciwdepresyjne, wspierające działanie hormonu szczęścia, lecz tylko w przypadku roztworów alkoholowych i oleistych. Przyjmowany doustnie łagodzi przejściowe, lekkie lub umiarkowane stany depresyjne oraz przygnębienie, któremu towarzyszy apatia i zaburzenia snu. Do tego poprawia koncentrację, wspomaga proces uczenia się i zapamiętywania. Pomaga w razie niepokoju, pobudzenia na tle neurologicznym, a także dzieciom, które miewają lęki nocne i moczą się w nocy.

Przewód pokarmowy

Dzięki zawartym w surowcu garbnikom i flawonoidom dziurawiec wspomaga leczenie schorzeń wątroby i zapobiega powstawaniu kamieni żółciowych. Medycyna ludowa zaleca stosowanie ekstraktów w przypadku stanów zapalnych i skurczowych dróg żółciowych, zastojów żółci w pęcherzyku żółciowym oraz osłabieniu wątroby. Działa rozkurczowo oraz ściągająco na błonę śluzową przewodu pokarmowego, łagodzi stan zapalny żołądka i jelit, stymuluje wydzielanie soku żołądkowego, poprawia apetyt oraz niweluje zgagę, wzdęcia, gazy, biegunkę, a także bóle brzucha.

Nowotwory

Hiperforyna dodatkowo indukuje śmierć komórek nowotworowych – guzów litych oraz komórek białaczkowych. Do tego zmniejsza skłonność do przerzutów nowotworowych, zmniejsza ich inwazyjność oraz hamuje proces tworzenia się nowych naczyń krwionośnych.

Układ moczowy

Napary z dziurawca wykorzystywane są ze względu na jego lekko moczopędne właściwości oraz w przypadku kamicy moczowej, niezależnie od umiejscowienia złogów oraz rodzaju kamicy. Dzięki hiperozydom zwiększa dobową ilość wydalanego moczu o 15-30%, do tego wspiera także leczenie skazy moczanowej.
Dziurawiec stosuje się również w kuracji wspomagającej leczenie bielactwa. Preparat podawany jest zarówno doustnie, jak i zewnętrznie w formie oleju lub soku, w miejscach dotkniętych chorobą, po czym naświetla się je promieniami nadfioletowymi.

Zewnętrznie

Stosowany zewnętrznie przyspiesza bliznowacenie oraz gojenie skórnych zmian chorobowych, takich jak powierzchowne oparzenia, odmrożenia, podrażnienia, rany i ukąszenia owadów. Stosowany jest także ze względu na swoje znieczulające działanie w leczeniu chorób jamy ustnej i gardła, np. zapalenie jamy ustnej, gardła i dziąseł. Działa antyseptycznie i ściągająco na błony śluzowe i skórę, zwalcza trądzik, a także wrzody i ropnie.

Rośliny o podobnym działaniu

Zaburzenia snuJodła pospolita
Kamica żółciowaCenturia pospolita
NowotworyBukko brzozowe
BielactwoRuta zwyczajna
OdmrożeniaKrwawnik pospolity

Przeciwwskazania do stosowania dziurawca

Częste i regularne spożywanie dziurawca wchodzi w interakcje z lekami, ponieważ jest inhibitorem enzymu wątroby, który odpowiada za eliminację wielu cząsteczek, w tym leków antykoncepcyjnych, antydepresyjnych, przeciwwirusowych, przeciwmigrenowych rozrzedzających krew, na epilepsję i leków takich jak teofilina, digoksyna, cyklosporyna, indynawir, steroidy i antykoagulanty. Alkoholowych preparatów nie podawać dzieciom i osobom chorym z uszkodzeniem wątroby. Nie podawać kobietom w ciąży i karmiącym piersią. Łączenie hiperycyny zawartej w dziurawcu z lekami przeciwdepresyjnymi może łatwo doprowadzić do wystąpienia zespołu serotoninowego. Powoduje uczulenie na promieniowanie słoneczne dlatego najlepiej korzystać jesienią, zimą i wczesną wiosną. Nie wolno korzystać z solarium i kąpieli słonecznych. Nie poleca się go osobom o jasnej karnacji. Kuracje stosować nie dłużej niż 3 miesiące.

Pozyskiwanie

Najlepiej zbierać w lipcu, na początku kwitnienia. Zrywamy górną część rośliny (kwiaty, pąki, młode liście). Suszyć w ciemnym, przewiewnym i odosobnonym miejscu ponieważ zapach powoduje bóle głowy i osłabienie). Ususzone przechowujemy w ciemnym, szczelnym pojemniku, w suchym miejscu. Kontakt z rośliną podczas zbioru może powodować uczulenie i stany zapalne skóry.

Składniki aktywne

rozwiń

Naftodiantrony – hyperycyna, pseudohyperycyna, cyklopseudohyperycyna
Protopigmenty – protohyperycyna, protopseudohyperycyna
Pochodne floroglucyny – hyperforyna, adhyperforyna, furohyperforyna
Polifenole – flawonoidy (2-5%), taniny
Protoantocyjanidy – katechina, epikatechina
Kwasy fenolowe
Ksantony
Olejek eteryczny – do 1%

zwiń

Przepisy z wykorzystaniem dziurawca

Napar z dziurawca

Dawkowanie:

Stosować w miarę potrzeby.

Przygotowanie:

2 łyżeczki ziela, 200 ml wody.

Świeże lub suche ziele zalej wrzątkiem i odstaw do przestygnięcia.

Nalewka z dziurawca

Dawkowanie:

1 łyżka, 2 razy dziennie.

Przygotowanie:

100g świeżych kwiatów, 500 ml wódki (70%) zrobionej ze spirytusu, 1/3 szklanki miodu.

Do słoja wkładamy kwiaty, zalewamy wódką i szczelnie zamykamy. Odstawiamy w ciepłe, ale nie nasłonecznione miejsce na 2 tygodnie. Nalewkę filtrujemy przez gazę, dodajemy miód, dokładnie mieszamy i zlewamy do butelek.

Olej z dziurawca

Dawkowanie:

Oparzenia I i II stopnia, odmrożenia, owrzodzenia żylakowe, ropiejące rany i egzemy – stosować w miarę potrzeby.

Masaż przy bólach kręgosłupa, mięśni, nerwów, półpasiec i obrażenia wysiłkowe – 2-3 razy dziennie.

Przygotowanie:

100g świeżych kwiatów, 2 łyżeczki spirytusu, 500 ml oliwy z oliwek.

Kwiaty wkładamy do garnka, dodajemy spirytus i mieszamy. Odstawiamy na 30 minut. Następnie dolewamy oliwę, a garnek wstawiamy do drugiego garnka wypełnionego wodą. W kąpieli wodnej podgrzewamy płyn, ciągle mieszając, dopóki kwiaty staną się kruche, a oliwa zabarwi się na intensywny czerwony kolor. Płyn przecedzamy, odciskamy kwiaty i rozlewamy olej do ciemnych butelek. Przechowywać szczelnie zamknięty, w chłodnym i ciemnym miejscu.

Inne

Dawkowanie:
Przygotowanie:

1# Olejowy macerat z dziurawca i nagietka skutecznie przyspiesza gojenie ran po cesarskim cięciu.