Dziewanna

Opis rośliny

Właściwości dziewanny

Górne drogi oddechowe

Dziewannę stosować można przede wszystkim w przypadku dolegliwości górnych dróg oddechowych. Ekstrakty wodne, dzięki obecności substancji śluzowych, działają powlekająco, chroniąc błony śluzowe przed podrażnieniem, wywołującym m.in. kaszel. Do tego regularnie spożywane przyspieszają pęcznienie zalegającej gęstej wydzieliny i ułatwiają jej odkrztuszanie. Działają wspomagająco również w przypadku uporczywego, suchego kaszlu oraz u osób chorych na astmę. [3] Ze względu na właściwości powlekające i osłonne, łagodzi ból gardła oraz chrypę. Badania potwierdzają zdolność dziewanny do hamowania odruchu kaszlu jako skuteczniejsze niż przy zastosowaniu nieuzależniających leków na kaszel (bez recepty). [1]

Przewód pokarmowy oraz stany zapalne

Osłonowe działanie surowca na błony śluzowe potwierdzają także jego właściwości przeciwzapalne. Łagodzi on stany nieżytowe jamy ustnej, gardła oraz oskrzeli. Ponadto przynosi ulgę w przypadku stanów zapalnych przełyku, jelit, a także dróg moczowych, w tym pęcherza. [9] Do tego wspomaga regenerację śluzówki żołądka i działa łagodząco na dolegliwości układu trawiennego. Jest środkiem pomocniczym przy nieżytach żołądka, biegunce, niestrawności, bólach związanych z trudnym trawieniem oraz kolce jelitowej. [2]

Drobnoustroje i nowotwory

Badania potwierdzają, że ekstrakty (zwłaszcza wodne) z dziewanny wykazują skuteczne działanie antyseptyczne. Działanie przeciwbakteryjne zaobserwowano w przypadku Pałeczki zapalenia płuc, Gronkowca złocistego, Staphylococcus epidermidis i Escherichia coli. [1] Z kolei ekstrakty etanolowe z łodygi wykazały aktywność przeciwko bakteriom Gram-dodatnim: Laseczka sienna, Gronkowiec złocisty oraz bakteriom Gram-ujemnym: Pałeczka okrężnicy oraz Ropy błękitnej. [5] Ziele dziewanny było również zgłaszane w innych badaniach pod kątem pozytywnych wyników przeciwgruźliczych podczas prób klinicznych. [6]

Zwalczają także wirusy (w tym wirus grypy typu A i B), ptasią grypę, a nawet opryszczkę (HSV-1). [7] Ponadto, zastosowanie flawonoidów dziewanny jako obiecującego leczenia COVID-19 jest szeroko poparta istniejącą literaturą, która obejmuje dużą liczbę prac wykorzystujących podejścia in silico (badania przeprowadzone za pomocą komputera) i in vitro, które wykazują zdolność flawonoidów do zakłócania infekcji wirusowej lub zapobiegania skutków choroby COVID-19. [9] Dodatkowo niektóre substancje obecne w surowcu mają interesujący potencjał przeciwnowotworowy, zwłaszcza w przypadku ludzkich komórek rakowych płuc.

Dolegliwości skórne i działanie znieczulające

Choć kwiaty posiadają właściwości zmiękczające, gojące i przeciwzapalne, to skuteczniejsze i częściej wykorzystywane do celów zewnętrznych są liście dziewanny. W formie płukanek niwelują stany zapalne jamy ustnej i anginę, z kolei nasiadówki i kąpiele wspierają leczenie hemoroidów. Okłady na skórę zwalczają świerzb, wysypkę alergiczną, wypryski, oparzenia, stłuczenia oraz odleżyny. Do tego łagodzą bóle mięśniowe, stawów oraz nerwobóle. [4]

Działanie antyoksydacyjne

Aktywność przeciwutleniającą alkoholowego ekstraktu z łodyg zbadano za pomocą testu DPPH, który wykazał, że ekstrakt etanolowy z rośliny powodował do 85% hamowania wolnych rodników i do 40% hamowania przez ekstrakt wodny. Natomiast wodny i etanolowy ekstrakt z całej rośliny miał dobre działanie przeciwutleniające, hamujące utlenianie sebum, a tym samym zapobiegające starzeniu się skóry. [5] Chociaż istnieją badania nad aktywnością przeciwutleniającą ekstraktów, jednak nie ma badań nad aktywnością przeciwutleniającą wyizolowanych związków z tej rośliny.

Zewnętrznie

Sprawdza się również w leczeniu trądziku i pryszczy, ponieważ skutecznie oczyszcza cerę, tonizuje i ogranicza stany zapalne o ropnym przebiegu. Jest również dobrym środkiem przyspieszającym regenerację skóry. [6] Ekstrakty z dziewanny zalecane są w leczeniu sporadycznych lub powtarzających się wykwitów miejscowych (torbiele, pryszcze, egzemy, wykwity), przypadkowych lub cięższych stanów (rany, owrzodzenia, oparzenia, ukąszenia) , a nawet stanów zapalnych oczu. [9]

Domowa płukanka do włosów na bazie kwiatów dziewanny dodaje kosmykom blasku, oczyszcza je i wzmacnia cebulki włosów. Szczególnie polecana jest blondynkom. Naturopatyczne krople do uszu z ekstraktem ziołowym mogą być korzystne w przypadku ostrego zapalenia ucha środkowego, które jest jedną z najczęstszych chorób wczesnego niemowlęctwa i dzieciństwa. [8]

[1] Źródło: Biological activity of common mullein, a medicinal plant, 2002
[2] Źródło: Common mullein (Verbascum thapsus L.): recent advances in research, 2005
[3] Źródło: Phytotherapy of respiratory tract diseases, 2012
[4] Źródło: The In Vivo Antinociceptive and Antiinflammatory Effects of Verbascum exuberans Hub.-Mor., 2020
[5] Źródło: Antibacterial and antioxidant activities of ethanol extracts from trans Himalayan medicinal plants, 2010
[6] Źródło: Common mullein, pharmacological and chemical aspects, 2013
[7] Źródło: Antiviral Activity of Some Plants Used in Nepalese Traditional Medicine, 2009
[8] Źródło: Naturopathic Treatment for Ear Pain in Children, 2003
[9] Źródło: Searching for Scientific Explanations for the Uses of Spanish Folk Medicine: A Review on the Case of Mullein (Verbascum, Scrophulariaceae), 2021

Rośliny o podobnym działaniu

Astma – Płucnica islandzka
Zapalenie oskrzeli (bronchit) – Jodła pospolita
Wirus opryszczki – Melisa lekarska
Wypryski – Łopian większy
Cera trądzikowa – Fiołek trójbarwny

Przeciwwskazania do stosowania dziewanny

Nie podawać dzieciom do 12 roku życia, kobietom w ciąży oraz podczas karmienia piersią. Warto sprawdzić wcześniej, czy nie jest się uczulonym na tę roślinę.

Pozyskiwanie

Zbieramy tylko koronę kwiatów z przyrośniętymi do niej pręcikami, gdy kwiaty są całkowicie rozwinięte. Płatki skubiemy delikatnie, ponieważ pogniecione szybko czernieją, w dodatku gdy obeschły już z porannej rosy. Zebrane płatki trzeba jak najszybciej ususzyć, najlepiej rozkładając cienką warstwą na papierze, w zacienionym, przewiewnym miejscu lub w suszarni ogrzewanej w temp. do 35 stopni. Wysuszone kwiaty łatwo chłoną wilgoć, przez co ciemnieją i tracą właściwości lecznicze, stąd należy je przechowywać silnie zgniecione (najlepiej sprasowane w cegiełki i zawinięte w celofan) w szczelnie zamkniętych pojemnikach, w suchych i zaciemnionych miejscach. Prawidłowo ususzona ma złocistą barwę i miodowy zapach.
Liście zbieramy w pierwszym roku z rozet przyziemnych, z kolei w drugim roku z rozet oraz łodyg.

Składniki aktywne

Przepisy z dziewanny