Opis rośliny
rozwińPokrój
Osiąga wysokość od 10 do 50 cm.
Łodyga
Wzniesiona, pojedyncza, w górnej części rozgałęziona, czworokanciasta, naga.
Liście
Ulistnienie nakrzyżległe. Liście są całe, siedzące, o owalnej lub lancetowatej blaszce, długości do około 3 cm. Obie powierzchnie liści są bezwłose, zielone do brunatnawo-zielonych.
Kwiaty
Zebrane w gęste podbaldachy. Mają kolor różowy. Pięciokrotne.
Owoc
Walcowata, żółta torebka o długości ok. 1 cm. Otwiera się dwoma klapami i zawiera liczne, czarne nasiona.
Występowanie
Występuje w południowej i środkowej Europie, Azji i Ameryce Północnej. W Polsce pospolita w całym kraju. Rośnie na leśnych polanach, łąkach, pastwiskach, nieużytkach, przydrożach, suchych zboczach i w zaroślach. Zazwyczaj bardzo rozproszona.
Właściwości centurii pospolitej
Przewód pokarmowy
Centuria pospolita stosowana szczególnie w przypadku dolegliwości układu trawiennego, wątroby i pęcherzyka żółciowego. Dzięki substancjom gorzkim ziele wzmaga wydzielanie soków żołądkowych oraz żółci, przeciwdziałając przy tym kamicy żółciowej i uzupełniając braki pepsyny i kwasu solnego w soku gastrycznym. Wspiera leczenie zaburzeń trawienia, ułatwia przyswajanie pokarmów, niweluje wzdęcia, odbijanie, zgagę, czy ból brzucha. Do tego pobudza perystaltykę jelit i żołądka oraz stymuluje apetyt i ułatwia przytycie. Ponadto przetwory zalecane są rekonwalescentom po przebytych chorobach i zabiegach chirurgicznych, u których stwierdzono osłabienie organizmu oraz czynności trawiennych.
Drobnoustroje i układ moczowy
Substancje goryczkowe mają także działanie antybakteryjne. Hamują ich rozrost i namnażanie się, zwłaszcza w przypadku pałeczki okrężnicy (E-coli). Wyciągi z liści centurii chronią także wątrobę przed czynnikami toksycznymi, działają przeciwzapalnie i sedatywnie w chorobach dróg moczowych i gorączki. Stosowanie naparów może z czasem mieć także działanie moczopędne.
Wzmocnienie organizmu
Przeciwbólowe, wzmacniające i przeciwgorączkowe właściwości tysiącznika zalecane są osobom po długotrwałych i ciężkich chorobach, rekonwalescentom po operacjach oraz w celu fizycznego i psychicznego wzmocnienia organizmu. Do tego obniża ciśnienie krwi oraz łagodzi dolegliwości sercowe.
Zewnętrznie
Stosowany zewnętrznie łagodzi stany zapalne skóry, w tym egzemy i owrzodzenia, niweluje wypryski, przyspiesza gojenie się ran, oraz w formie kąpieli, działa odprężająco, zmiękczająco i wybielająco na skórę.
Rośliny o podobnym działaniu
Przyswajanie składników odżywczych – Bluszczyk kurdybanek
Pałeczka okrężnicy (E. coli) – Rzepik pospolity
Gorączka – Śliwa tarnina
Rekonwalescencja – Brzoza brodawkowata
Stany zapalne skóry – Rumianek pospolity
Przeciwwskazania do stosowania centurii
Przedawkowanie może prowadzić do bólu żołądka, nudności i wymiotów. Nie stosować w przypadku chorób wrzodowych żołądka i dwunastnicy. Nie podawać dzieciom do 12 roku życia i ze względu na brak danych kobietom w ciąży i karmiącym piersią.
Pozyskiwanie
Łodygi oraz liście zbieramy od lipca do września i suszymy w ciemnym, przewiewnym miejscu lub za pomocą suszarni ogrzanej do 40 stopni. Susz przechowujemy w suchym i ciemnym miejscu, w szczelnie zamkniętym opakowaniu.
Składniki aktywne
rozwińSubstancje gorzkie (2,4%) – gencjopikryna, erytrocentauryna, erytramina
Alkaloidy – erytrycyna, gencjanina
Śladowe ilości olejku eterycznego
Żywice
Fitosterole
Cukry
Heterozydy – swertiamaryna, gentiopikrozyd, centaurozyd
Sole mineralne – wysoka zawartość magnezu
Polifenole – fenolokwasy, flawonoidy, ksantony, kumaryny
Trójterpeny – Kwas oleanolowy i beta-amyryna
Przepisy z wykorzystaniem centurii
Napar z ziela centurii
Dawkowanie:1 filiżanka, 1-3 razy dziennie.
Przygotowanie:1 łyżeczka (2g), 200 ml wody.
Ziele zalać wrzątkiem i parzyć pod przykryciem przez 10-15 minut, po czym odcedzić.
Odwar z ziela centurii
Dawkowanie:1 łyżka schłodzonego odwaru, 30-60 minut przed posiłkiem.
Przygotowanie:1 łyżka ziela, 250 ml wody.
Ziele zalać letnią wodą, wymieszać i podgrzewać aż do zagotowania. Gotować pod przykryciem przez 3 minut, po czym odstawić na 15 minut do naciągnięcia.
Syrop z centurii zwyczajnej
Dawkowanie:1 łyżeczka syropu rozpuszczona w ½ szklanki przegotowanej wody, 3 razy dziennie, przed posiłkiem.
Przygotowanie:250 g ziela centurii, 200 g cukru.
Dobrze pocięte lub zmielone ziele wkładamy do słoja i zasypujemy cukrem. Całość mieszamy i odkładamy na miesiąc w zacienione miejsce. Na koniec wyciskamy z całości syrop.
Nalewka z centurii zwyczajnej
Dawkowanie:1 łyżeczka, 2-3 razy dziennie.
Przygotowanie:½ szklanki ziela (30 g), 400 ml spirytusu.
Ziele zalać alkoholem i odstawić w ciemne miejsce na 14 dni, po czym całość przecedzić i przelać do ciemnej butelki.