Plantago lanceolata

Babka lancetowata

Babka lancetowata jest rośliną jednoroczną, która dzięki swoim zdolnościom dostosowywania się do przeróżnych warunków, rośnie dziko na niemalże każdej łące i polu. Jej wytrzymałość potwierdza również fakt, że stosowana była już w starożytności jako okłady na rany, opuchliznę i ukąszenia. Surowcem leczniczym są liście, choć należy zachować ostrożność, ponieważ można ją łatwo pomylić z naparstnicą wełnistą, która ma podobne liście, lecz jest toksyczną rośliną dla naszego serca.

Galeria

źródło: Peter Stenzel

źródło: Donald Hobern

źródło: Alison Day

źródło: Harry Rose

Opis rośliny

rozwiń

Pęd
Pod powierzchnią krótkie kłącze. W czasie kwitnienia wyrastają pędy kwiatonośne osiągające wysokość do 40 cm.

Liście
Długie, równowąskie, lancetowate i zaostrzone na końcu. U nasady zwężone w rynienkowaty owłosiony ogonek, skupione są w przyziemne rozety, mają 3–7 równoległych nerwów. Blaszka liściowa przeważnie całobrzega, rzadko z nielicznymi ząbkami. 0,5-1cm długości i 5-6 mm szerokości.

Kwiaty
Z rozetek liściowych wyrasta jedna lub kilka bezlistnych szypułek kwiatostanowych o 5 głębokich bruzdach. Szypułka jest prosto wzniesiona lub podnosząca się. Kwiatki są drobne, niepozorne, białe do brunatnoróżowych, zebrane w gęsty, kulisty lub walcowaty, brunatny kłos. Kwiatki osadzone w suchobłoniastych przysadkach. Korona zrosłopłatkowa, ma krótką rurkę i cztery płatki.

Owoce
Gładkie, błyszczące, czerwonobrunatne nasiona w kształcie czółenek osadzone są po 1–2 w jajowatej torebce.

Korzenie
Liczne, wiązkowe, krótkie kłącze.

Występowanie
Babka rośnie dziko na półkuli północnej, w strefie klimatu umiarkowanego. Znaleźć ją można na łąkach, pastwiskach, trawnikach. Rośnie na glebach lekkich i przewiewnych, czarnoziemach i gliniasto-piaszczystych.

zwiń

Właściwości babki lancetowatej

Górne drogi oddechowe

Babkę lancetowatą wykorzystuje się przede wszystkim do leczenia dolegliwości błon śluzowych jamy ustnej i gardła, zwłaszcza u dzieci. Oczyszcza drogi oddechowe z zalegającej wydzieliny, zwalcza paciorkowce jamy ustnej (płukanki), łagodzi astmę, ból klatki piersiowej spowodowany stanem zapalnym oraz suchy kaszel. Ponadto zmniejsza obrzęki oraz świszczący oddech. Zmniejsza podrażnienia i stany zapalne, w tym błon śluzowych gardła i krtani (np. zapalenie migdałów) oraz dróg oddechowych, w tym zapalenie oskrzeli. Ponadto, surowiec zaleca się palaczom tytoniu, ponieważ syrop z babki łagodzi nawet ostry kaszel spowodowany nikotyną. [1], [5]

Przewód pokarmowy

Zawarty w surowcu katalpol wykazuje nieznaczne właściwości diuretyczne oraz rozkurczowe. Ekstrakty wodne z babki stosuje się w przypadku zatruć, owrzodzeń, biegunki oraz dolegliwości układu pokarmowego, z kolei wyciągi alkoholowe hamują aktywność histaminy, przez co zapobiegają skurczom mięśni gładkich. Ponadto, babka posiada właściwości wspomagające ochronę wątroby. [2]

Drobnoustroje

Natomiast wodne wyciągi z korzeni i pędów, a także sok ze świeżych liści (alkoholowe wyciągi wykazują mniejszą skuteczność), dzięki aukubozydowi działają antybakteryjnie (głównie sok)[3], nicieniobójczo (Guzak południowy) i przeciwrobaczo, m.in. w przypadku bakterii Staphylococcus, Salmonelli, itp. Dzięki wysokiemu stężeniu glikozydów irydoidowych wzmacnia także odporność na owady Spodoptera exigua (Światłówka naziemnica) oraz grzyby z rzędu Diaporthales. Choć toksyczne związki babki zwalczają nicienie, to nie zapewniają jej całkowitej ochrony – bywa ich żywicielami. [4], [5] Ekstrakt z babki może stanowić naturalny środek przeciwpróchnicogenny poprzez działanie przeciwdrobnoustrojowe i może być przydatny jako środek pomocniczy w kontroli flory próchnicogennej. [6]

Zewnętrznie

Babkę poleca się również zewnętrznie jako środek przyspieszający gojenie ran, stanów zapalnych skóry oraz do tamowania krwawienia. Łagodzi stłuczenia, oparzenia pokrzywą oraz ból spowodowany ukąszeniem owadów. Garbniki wraz z aukubiną działają ściągająco i tworzą warstwę ochronną na tkankach, również wewnętrznie. Babka lancetowata łagodzi stany zapalne spojówek, infekcje intymne oraz przekrwienia. [7]

Pielęgnacja

Dzięki przeciwzapalnym i regenerującym właściwościom babka lancetowata wspiera także leczenie schorzeń skórnych oraz pielęgnację okolic oczu, cery trądzikowej i łojotokowej. Do tego może być wykorzystywany jako preparat przeciwzmarszczkowy.

[1] Źródło: Protective effects of acteoside against X‑ray‑induced damage in human skin fibroblasts, 2015
[2] Źródło: Inhibition of lipopolysaccharide-inducible nitric oxide synthase expression by acteoside through blocking of AP-1 activation, 2005
[3] Źródło: Screening of Iranian Plants for Antimicrobial Activity, 2003
[4] Źródło: Plant chemical defense against herbivores and pathogens: generalized defense or trade-offs?, 2004
[5] Źródło: Plantago lanceolata and Plantago rugelii Extracts are Toxic to Meloidogyne incognita but not to Certain Microbes, 2006
[6] Źródło: Determination of the In Vitro and In Vivo Antimicrobial Activity on Salivary Streptococci and Lactobacilli and Chemical Characterisation of the Phenolic Content of a Plantago lanceolata Infusion, 2015
[7] Źródło: Plantago lanceolata L. water extract induces transition of fibroblasts into myofibroblasts and increases tensile strength of healing skin wounds, 2015

Rośliny o podobnym działaniu

AstmaDziewanna
BiegunkaBorówka czernica
StłuczeniaKasztanowiec zwyczajny
Cera trądzikowaMacierzanka piaskowa

Przeciwwskazania do stosowania babki

Nie stosować w przypadku ciąży, karmienia piersią oraz nadwrażliwości na roślinę. U dzieci do 12 roku życia mogą wystąpić skutki uboczne – biegunka i problemy żołądkowe. Może wywoływać alergię u osób uczulonych na pyłki roślinne. [1]

[1] Źródło: Identification of Plantago lanceolata pollen allergens using an immunoproteomic approach, 2014

Pozyskiwanie

Liście babki zbieramy od maja do września, ważne aby zbierać w pełni wykształcone liście, ponieważ są najskuteczniejsze. Nie suszyć jej na słońcu, a po ususzeniu również nie dopuszczać do niej promieni słonecznych ponieważ traci wtedy swoje właściwości. Suszyć w 40 stopniach (np. w piekarniku), przechowywać w szczelnym i ciemnym pojemniku.

Surowiec ten szczególnie powinien być zbierany z terenów nieuprzemysłowionych, ze względu na wysoką wrażliwość na zanieczyszczone powietrze.[1]

[1] Źródło: Using Plantago major and Plantago lanceolata in environmental pollution research in an urban area of Southern Poland, 2019

Składniki aktywne

rozwiń

Glikozydy irydoidowe – aukubina, katalpol, globularyna, asperulozyd
Flawonoidy – bajkaleina, skutelareina
Garbniki – do 6,5%)
Kwasy fenolowe – pochodne kwasu benzoesowego (kwas galusowy)
Kwasy organiczne – salicylowy
Kwasy cynamonowe
Lipidy
Polisacharydy
Związki śluzowe
Pektyny
Sole mineralne – krzem, żelazo, potas, cynk
Olejek eteryczny

zwiń

Przepisy z wykorzystaniem babki

Syrop z liści babki lancetowatej

Dawkowanie:

1 łyżka syropu, 2-3 razy dziennie.

Przygotowanie:

500g liści,  szklanki wody, 500g cukru.

Liście delikatnie myjemy, kroimy i wkładamy do garnka. Wlewamy zimną, przegotowaną wodę i odstawiamy na 15 minut. Następnie miksujemy lub mielimy. Całość przecedzamy przez gazę, liście dociskamy, a do płynu dodajemy cukier. Gotujemy na małym ogniu przez 15 minut. Gorący syrop przelewamy do słoika i odwracamy go do góry dnem, aby się dobrze zamknął. Termin ważności do następnych zbiorów.

Wyciąg z liści babki lancetowatej

Dawkowanie:

Pijemy ciepły, kilka razy dziennie.

Przygotowanie:

2 czubate łyżki liści, szklanka wody.

Suszone liście zalewamy wrzącą wodą i pozostawiamy pod przykryciem na 30 minut. Cedzimy przez sitko i do płynu dajemy alkohol.

Tonik z liści babki lancetowatej

Dawkowanie:

Stosować w miarę potrzeby.

Przygotowanie:

Czubata łyżka liści, szklanka wody, szklanka alkoholu (20%).

Suszone liście zalewamy wrzącą wodą i pozostawiamy pod przykryciem na 30 minut. Cedzimy przez sitko i do płynu dajemy alkohol.

Odwar z liści babki lancetowatej

Dawkowanie:

2 razy dziennie, po pół szklanki.

Przygotowanie:

1 łyżka liści, 300ml wody.

Liście zalej wodą i doprowadź ją do wrzenia. Gotuj pod przykryciem przez klika minut, a następnie odstaw na kwadrans i przecedź.

Inne

Dawkowanie:
Przygotowanie:

#1 Sok z babki lancetowatej może być stosowany na bóle głowy. Wystarczy smarować nim czoło oraz skronie.

#2 Świeżymi liśćmi obkładamy obtarte podczas wędrówki stopy.

#3 Odwar rozcieńczony 1:1 z wodą można używać jako okład na oczy.

#4 Odwar stosujemy również w przypadku łupieżu. Zmocz nim włosy, zawiń w turban i pozostaw na 30 minut. Nie trzeba ponownie płukać włosów.