Arnica montana

Arnika górska

Ze względu na dużą ilość cennych właściwości leczniczych arniki, wykorzystywanych od wieków, roślina ta niemalże całkowicie wyginęła. Stając się ofiarą własnego sukcesu, obecnie jest pod ochroną, a surowiec stosowany w kosmetyce i farmakologii pochodzi tylko z upraw. Występuje 30 gatunków arniki, z czego w Polsce tylko arnika górska. Doustnie staje się szybko toksyczna i dzisiaj stosowana jest tylko miejscowo. Surowcem leczniczym są kwiaty arniki, liście i koszyczki, choć najwięcej wartościowych substancji czynnych znajduje się w jego olejku eterycznym. Równowartościowych składników dostarcza także arnika łąkowa.

Galeria

źródło: xulescu_g

źródło: Matt Lavin

źródło: Matt Lavin

Opis rośliny

rozwiń

Pokrój
Osiąga wysokość od 20 do 60 cm.

Łodyga
Zielona, gruczołowato owłosiona, prosta.

Kłącze
Krótkie i grube.

Liście
Całobrzegie lub ząbkowane. Liście odziomkowe zebrane w rozetę, odwrotnie jajowate i wydłużone, dość grube, bez ogonków. Liście łodygowe są mniejsze, zebrane w 1–3 pary, naprzeciwległe, trochę lepkie, siedzące, obejmujące łodygę.

Kwiaty
Zebrane w koszyczek o średnicy do 7 cm, żółte, pomarańczowożółte. Kwiaty rurkowate są obupłciowe. Jest ich około 50-100. Kwiaty języczkowate są żeńskie i jest ich 15-20.

Owoce
Niełupka o dł. 4–5 mm. Na szczycie posiada żółtawe włoski puchu kielichowego.

Występowanie
Występuje w Europie Środkowej, Azji i Ameryki Północnej. W Polsce spotykana tylko na Sudetach i Karpatach. Rośnie w lasach, głównie iglastych i mieszanych, zaroślach i na łąkach oraz w górach. Preferuje kwaśne gleby. Preferuje półcień lub umiarkowane światło.

zwiń

Właściwości arniki górskiej

Układ krążenia

Arnika ma przede wszystkim korzystny wpływ na funkcjonowanie układu krążenia. Podnosi ciśnienie krwi, stymuluje przepływ krwi przez naczynia wieńcowe, zwiększa częstotliwość skurczów serca, a także zmniejsza opory w naczyniach obwodowych i usprawnia krążenie kończyn oraz mózgu. Przetwory pomagają w przypadku wieńcowego i mózgowego zaburzenia krążenia krwi, zwłaszcza u osób starszych oraz cierpiących na tzw. serce starcze, czy postępujące osłabienie mięśnia sercowego powiązane ze zmianami miażdżycowymi.

Stany zapalnie oraz działanie znieczulające

Składniki zawarte w arnice górskiej działają również przeciwzapalnie i znieczulająco. Helenalina hamuje produkcję substancji, które wywołują stany zapalne (dlatego ważne jest, aby w przypadku urazu stosować preparaty z arniki tak szybko jak to możliwe). Arnika polecana jest pomocniczo w przypadku stanów zapalnych naczyń krwionośnych w kończynach dolnych, zapalenia ścięgna, stawu i nerwu. Działa kojąco przy bólu barku, urazach i bólu po wysiłku fizycznym, ukąszeniach owadów oraz jako środek łagodzący bóle pooperacyjne. Do tego badania dowiodły, że zewnętrzne stosowanie żelu z arniki skutecznie wspiera leczenie lekkiego i umiarkowanego osteoartretyzmu, natomiast miejscowy masaż łagodzi ostre zapalenie mięśni oraz łagodzi ból w przypadku skręcenia, stłuczenia, zwichnięcia oraz w razie pojawienia się zakwasów.

Wrzody, obrzęki, zakrzepy

Helenalina wraz z flawonoidami wykazują także działanie bakteriobójcze, z kolei kumaryny obecne w surowcu mają właściwości przeciwzakrzepowe. Pomagają przyspieszyć wchłanianie wszelkich wybroczyn tkanek oraz wyleczyć afty, stany zapalne dziąseł, a także owrzodzenia dziąseł i jamy ustnej. Ekstrakty z arniki wcierane w skórę pobudzają krążenie krwi, wzmacniają ściany naczyń włosowatych oraz rozpraszają nagromadzone płyny z uszkodzonych tkanek i stymulują wchłanianie płynu wysiękowego, dzięki czemu skutecznie likwidują obrzęki i siniaki oraz zmniejszają ich bolesność. Mają także właściwości rozgrzewające oraz wspierają regeneracje uszkodzonych tkanek. Arnika zmniejsza wszelakie zaczerwienienia i zasinienia oraz zapobiega tworzeniu się zakrzepów żylnych. Przetwory stosuje się w przypadku krwiaków, obrzęków pourazowych, oparzeniach 1 i 2 stopnia, wylewach podskórnych, owrzodzeniach troficznych, a także czyrakach. Do tego wspierają leczenie owrzodzeń żylakowych, hemoroidów oraz łagodzą zakrzepowe lub zarostowe zapalenie żył.

Zewnętrznie

Kosmetologia wykorzystuje arnikę głównie do pielęgnacji cery naczynkowej. Składniki arniki bardzo łatwo przenikają przez naskórek i wzmacniają ścianki naczyń krwionośnych. Zmniejsza widoczność naczynek, hamuje powstawanie nowych „pajączków” oraz wykazuje pozytywne działanie w przypadku żylaków. Karotenoidy natomiast wspierają pielęgnację cery tłustej, trądzikowej, łojotokowej i z wypryskami. Tymol z kolei działa dezynfekująco na bakterie, wirusy oraz grzyby.

Rośliny o podobnym działaniu

Krążenie krwiBorówka czernica
Zapalenie mięśniŻywokost lekarski
OparzeniaPrzywrotnik pospolity
ZakrzepicaWąkrota azjatycka (Gotu kola)
Cera naczynkowaRuszczyk kolczasty

Przeciwwskazania do stosowania arniki

Nie stosować dawek większych niż zalecane. Przedawkowanie może powodować wymioty, biegunki, wysypki, arytmie serca oraz utratę przytomności. Nie powinno się także zbyt długo stosować preparatów z arniki w razie skaleczeń, ponieważ mogą pojawić się pęcherze lub egzema. Nie stosować w przypadku stanów zapalnych skóry, ranach krwawiących, oparzenia III stopnia i rozległych obtarciach naskórka. Osoby uczulone na rośliny astrowate powinny unikać stosowania arniki. Nie stosować doustnie w przypadku krwawienia z przewodu pokarmowego, stanów zapalnych żołądka i jelit, stanów pozawałowych, podczas leczenia glikozydami naparstnicy, strofantyną, a także w czasie ciąży. Stosować tylko miejscowo na nieuszkodzoną skórę (rany nieotwarte), z dala od błon śluzowych.

Pozyskiwanie

Kwiaty arniki oraz liście zbieramy w czasie jej kwitnienia, czyli na przełomie czerwca i lipca. Kwiatostany zbieramy w słoneczne dni, po obeschnięciu rosy i suszymy je w ciemnym i przewiewnym miejscu. Z kolei kłącza pozyskujemy we wrześniu i październiku.

Składniki aktywne

rozwiń

Flawonoidy – astragalina i izokwercytryna, spinacetyna, hispidulina, patuletyna
Olejek eteryczny (0,15%) – związki poliacetylenowe, węglowodowy parafinowe, kwasy tłuszczowe, tymol
Trójterpeny – arnidiol, faradiol, beta-amyryna
Laktony seskwiterpenowe – arnifolina, arnikolidy A, B, C i D, helenalina, dihyfrohelenalina
Kwasy organiczne – kwas kawowy, chlorogenowy, galusowy i cynaryna
Kumaryny – umbeliferon i skopoletyna
Aminy – cholina i trójmetyloamina
Fitosterole – beta-sytosterol
Karotenoidy – ksantofil
Sole mineralne

zwiń

Przepisy z wykorzystaniem arniki

Napar z arniki

Dawkowanie:

Stosować w miarę potrzeby.

Przygotowanie:

1 łyżka kwiatów arniki, 100 ml wody.

Kwiaty zalewamy wrzątkiem i parzymy przez 15 minut.

Nalewka z arniki

Dawkowanie:

Do okładów – rozcieńczać 10-15 kropli na ½ szklanki ciepłej wody.

Przygotowanie:

100g kwiatów arniki, ½ l spirytusu 70%.

Kwiaty wkładamy do butelki z zielonego szkła i zalewamy spirytusem, po czym szczelnie zamykamy i odstawiamy w ciemne, chłodne miejsce na 2 tygodnie. Po tym czasie nalewkę przecedzamy przez gazę i przelewamy do butelki z ciemnego szkła. Przechowywać w suchym, zacienionym miejscu.

Olejek z arniki

Dawkowanie:

Stosować po kąpieli na całe ciało lub chore miejsca.

Przygotowanie:

50g świeżej arniki, ½ l oliwy z oliwek.

Arnikę razem z korzeniem mocno ugniatamy, wkładamy do butelki z zielonego szkła i zalewamy oliwą. Pozostawiamy na słońcu przez 14 dni po czym filtrujemy przez szare płótno.

Maść z arniki

Dawkowanie:

Stosować w miarę potrzeby.

Przygotowanie:

2 łyżki suszonych kwiatów, 8 łyżek oleju, kilka kropli żywicy benzoesowej.

Kwiaty rozcieramy na proszek, mieszamy z olejem i dodajemy żywice.

Tonik do cery mieszanej

Dawkowanie:

Brak informacji.

Przygotowanie:

1 łyżka ziela szałwii, 1 łyżka ziela arniki, 250ml wody, 250 ml wina, sok z ½ cytryny.

Ziele zalewamy wrzątkiem i parzymy przez 30 minut po czym dodajemy wino oraz sok z cytryny. Po 2 tygodniach przecedzamy zioła i całość przelewamy do butelek. Tonik należy trzymać w lodówce.