stres
-
Kozłek lekarski
Ta bylina znana jest również pod nazwą waleriana i jest, nie tylko bardzo skutecznym środkiem uspokajającym i ułatwiającym zasypianie, ale także wśród kotów uchodzi za silny afrodyzjak – wydzielany przez niego zapach wprawia je w kilkuminutową ekstazę, ponieważ działa na nie jak feromon. Choć obecnie zastąpiony przez leki syntetyczne, to nadal wchodzi w skład 80% zielarskich preparatów zażywanych na bezsenność. Surowcem leczniczym jest jego kłącze oraz korzeń.
-
Melisa lekarska
Melisa jest bardzo miododajną byliną o przyjemnym cytrynowych zapachu, która znana jest przede wszystkim ze swoich uspokajających i nasennych właściwości. Jej nazwa melisa, z greckiego, w dosłownym tłumaczeniu znaczy „liść dla pszczoły”. Należy do tej samej rodziny co mięta. W ziołolecznictwie wykorzystuje się całą roślinę, choć głównie jej liście, które poza wpływem na układ nerwowy, wspomagają także układ pokarmowy oraz mogą służyć jako aromatyczna przyprawa.
-
Rozmaryn lekarski
Rozmaryn jest podkrzewem dziko rosnącym w rejonach basenu Morza Śródziemnego (łac. Rosmarinus – „rosa od morza”). Swoje szerokie zastosowanie odnalazł w świecie medycyny, kosmetologii, aromaterapii oraz sztuce kulinarnej. Wykazuje najwyższą aktywność przeciwutleniającą spośród 39 roślin zielarskich i aż 40-krotnie wyższy potencjał od warzyw i owoców. Wykorzystywane są jego liście i kwiaty, które zalecane są m.in. do rozgrzania organizmu, poprawy krążenia mózgowego, czy koncentracji.
-
Aspalat prosty (Rooibos)
Popularnie nazywany jest aspalatem prostym lub czerwoną herbatą, choć nie jest w żaden sposób spokrewniony z prawdziwym drzewem herbacianym. Napar z jego liści nie tylko posiada właściwości lecznicze, dzięki obecności przeciwutleniaczy, ale także skutecznie gasi pragnienie. Ma łagodny, słodkawy smak i ze względu na to, że roiboos nie zawiera kofeiny, może być dobrym substytutem kawy oraz herbaty. Surowcem wykorzystywanym w ziołolecznictwie są jego części nadziemne.
-
Owies zwyczajny
Owies już od czasów prehistorycznych był jednym z najważniejszych źródeł żywności zarówno dla ludzi jak i zwierząt. Choć stosowany głównie do wyrobu kaszy i płatków owsianych, posiada również walory lecznicze oraz kosmetyczne, o których przekonano się z czasem. W ziołolecznictwie stosuje się przede wszystkim świeże ziele owsa, a także słomę owsianą po dojrzeniu ziarna.
-
Mierznica czarna
Mierznica swoją nazwę gatunkową (określana także jako ballota) zawdzięcza charakterystycznej właściwości, jaką jest fakt, że po zerwaniu, w trakcie suszenia czernieje. Ze względu na szerokie działanie lecznicze, stosowana jest przy wielu schorzeniach od setek lat, niestety jej nieprzyjemny smak, jak i zapach powodują, że nie jest ona już tak popularna w użytku. W Polsce roślina ta uznawana jest za archeofit, czyli roślinę obcego pochodzenia. Surowcem leczniczym są jej pędy wraz z kwiatostanami.
-
Bambus trzcinowaty
Bambus wykorzystywany jest zarówno w kuchni, kosmetyce, budownictwie, jak i medycynie ludowej w krajach azjatyckich od tysiącleci. Istnieje ponad 130 gatunków bambusa i jest najszybciej rosnącą trawą na świecie – nawet do 1 metra dziennie. Kwitnienie i obumieranie danego gatunku występuje jednocześnie na całym świecie, niezależnie od warunków wzrostu. Z powodzeniem wytwarza się z nich meble, naczynia, mosty, czy chaty. Do tego żadna roślina nie zawiera tylu substancji czynnych co bambus, a jest ich 520 (żeń-szeń – 240).
-
Herbata chińska
Popularnie zwana także kamelią, herbata chińska pochodzi z Południowo-Wschodniej Azji, gdzie od najstarszych czasów, uznawana jest przez medycynę chińską za święty napój. Dzięki antyoksydantom wykazuje prozdrowotne właściwości lecznicze, wspomaga odchudzanie oraz stosowana profilaktycznie hamuje wzrost komórek nowotworowych, nie uszkadzając przy tym zdrową tkankę. Choć uprawiana jest głównie w Chinach i Indii, w klimacie tropikalnym, na wysokości 2100 m.n.p.m, to można ją również uprawiać w warunkach domowych.
-
Wąkrota azjatycka (Gotu kola)
Zwyczajowo nazywana Gotu Kola, jest adaptogenem powszechnie wykorzystywanym w chińskiej medycynie naturalnej oraz indyjskiej – Ajurwedzie – gdzie doceniany jest za swoje odmładzające właściwości, a także pozytywny wpływ pamięć, koncentrację oraz funkcjonowanie mózgu. Rosnąca i zbierana dziko, przede wszystkim w Kenii i na Madagaskarze (większość preparatów produkowanych jest tych miejscach), wąkrota azjatycka uważana jest za zioło długowieczności.
-
Dzięgiel litwor
Dzięgiel przez wieki był istotnym źródłem pożywienia oraz właściwości leczniczych w Skandynawii. Do dziś młode łodygi, ogonki liściowe oraz liście jadane są tam jako warzywo. Znany także pod nazwą Arcydzięgiel oraz Angelica, jest dwuletnią rośliną, która charakteryzuje się silnym i przyjemnym korzennym aromatem i smakiem, stąd swoje zastosowanie znalazł również jako przyprawa. Z kolei surowcem wykorzystywanym w ziołolecznictwie jest przede wszystkim jego korzeń i pozyskiwany z niego olejek.
-
Chrzan pospolity
Chrzan jest byliną z rodziny kapustowatych, z tej samej rodziny co gorczyca i rzodkiewka, oraz posiada podobne właściwości. Surowcem leczniczym są m.in. liście, choć największe zastosowanie, również w kuchni, posiada jego korzeń. Za ostry smak chrzanu odpowiada synigryna, czyli glukozynolan, który skutecznie wspomaga zdrowie. Powstaje z niego izotiocyjanian allilu, który jest związkiem o działaniu antybiotycznym – stąd określenie chrzanu naturalnym antybiotykiem.
-
Kalaminta
Współcześnie nieco już zapomniana i rzadko stosowana przez zielarzy roślina, powszechnie stosowana w czasach średniowiecza. Najczęściej stosowanymi gatunkami są kalaminta (inaczej czyścica) lekarska oraz kalaminta mniejsza. Jest rośliną przyprawową i korzenną, zapachem przypominającą połączenie mięty oraz oregano. Zastosowanie znajduje przede wszystkim kuchnia włoska oraz medycyna ludowa jako alternatywa dla mięty.
-
Kminek zwyczajny
Kminek jest jedną z najstarszych roślin znanych ludzkości, a z jej właściwości korzystano już w czasach neolitu. Często mylony jest z kminem rzymskim i choć zwyczajowo kminek nazywany jest także kminem polnym, to należy do innego rodzaju. Poza licznymi właściwościami leczniczymi, w tym skuteczne zwalczanie kolki u niemowląt, jest także popularną aromatyczną przyprawą stosowaną w kuchni europejskiej i skandynawskiej.
-
Lippia trójlistna
Popularnie nazywana Werbeną cytrynową roślina, której cechą charakterystyczną jest intensywny, cytrynowy zapach. Nie jest jednak ani werbeną, ani palczatką cytrynową (znaną także jako trawa cytrynowa). Jest popularnym składnikiem perfum, stąd wiele osób kojarzy ją przede wszystkim z przemysłem perfumeryjnym. Jej niepowtarzalny cytrynowy smak i orzeźwiający aromat wykorzystywany jest do wzbogacania potraw, a przy tym działa uspokajająco, przeciwbólowo i relaksująco.
-
Lawenda lekarska
Lawenda słynie ze swoich właściwości aromaterapeutycznych i stosowana była już w czasach starożytnych. Mówiono, że łagodzi agresję i przyciąga pozytywną energię. Używanie jej w formie kadzidła pomagało odstraszać owady i zapobiegało rozprzestrzenianiu się zarazy. Obecnie jest jedną z najpopularniejszych roślin wykorzystywanych w przemyśle perfumeryjnym i kosmetycznym. Wprowadza w stan ukojenia, niweluje uczucie rozedrgania i budzi pozytywne myśli. Z kolei surowcem wykorzystywanym w ziołolecznictwie są jej kwiaty.
-
Szałwia lekarska
Szałwia jest popularną, silnie aromatyczną rośliną śródziemnomorską, która w Polsce nie występuje w stanie dzikim. Znana już w czasach starożytnych, gdzie służyła jako roślina lecznicza i magiczna, symbolizująca długowieczność, dzisiaj głównie kojarzona jest z płukankami na bóle zębów. Posiada szerokie zastosowanie w lecznictwie, kosmetyce oraz jako roślina przyprawowa. Poza szałwią lekarską medycyna tradycyjna wykorzystuje także szałwię muszkatołową oraz hiszpańską. Surowcem leczniczym są ich liście, a także kwiaty.
-
Lipa
Lipa jest jednym z ulubionych drzew wśród pszczół jeśli chodzi o dostarczycieli nektaru, a miód lipowy zaliczany jest do jednego z najbardziej wartościowych. Na całym świecie znana jest głównie ze swoich uspokajających właściwości oraz jako domowe lekarstwo na przeziębienie. Surowcem wykorzystywanym w ziołolecznictwie są jej kwiatostany oraz pąki. Pozyskiwane są najczęściej z 3 gatunków lipy – szerokolistnej, drobnolistnej oraz holenderskiej, która jest skrzyżowaniem dwóch poprzednich.
-
Rumianek pospolity
Rumianek jest jednym z najpopularniejszych ziół w Polsce, a spotkać go można bardzo często na polach i rabatkach. Swoją popularność zawdzięcza nie tylko częstotliwości występowania, ale również sporej ilości właściwości leczniczych, chętnie stosowanych są w ziołolecznictwie. Surowcem leczniczym są jego kwiaty, które posiadają rzadko występujące w świecie roślin substancje, w tym działający przeciwalergicznie chamazulen. Należy zwrócić szczególną uwagę na niego podczas zbiorów, gdyż bardzo łatwo pomylić go z Rumianem polnym (inaczej zwanym „rzymskim”).