stawy

Chrzan pospolity
Chrzan jest byliną z rodziny kapustowatych, z tej samej rodziny co gorczyca i rzodkiewka, oraz posiada podobne właściwości. Surowcem leczniczym są m.in. liście, choć największe zastosowanie, również w kuchni, posiada jego korzeń. Za ostry smak chrzanu odpowiada synigryna, czyli glukozynolan, który skutecznie wspomaga zdrowie. Powstaje z niego izotiocyjanian allilu, który jest związkiem o działaniu antybiotycznym – stąd określenie chrzanu naturalnym antybiotykiem.
Arnika górska
Ze względu na dużą ilość cennych właściwości leczniczych arniki, wykorzystywanych od wieków, roślina ta niemalże całkowicie wyginęła. Stając się ofiarą własnego sukcesu, obecnie jest pod ochroną, a surowiec stosowany w kosmetyce i farmakologii pochodzi tylko z upraw. Występuje 30 gatunków arniki, z czego w Polsce tylko arnika górska. Doustnie staje się szybko toksyczna i dzisiaj stosowana jest tylko miejscowo. Surowcem leczniczym są kwiaty arniki, liście i koszyczki, choć najwięcej wartościowych substancji czynnych znajduje się w jego olejku eterycznym. Równowartościowych składników dostarcza także arnika łąkowa.
Bambus trzcinowaty
Bambus wykorzystywany jest zarówno w kuchni, kosmetyce, budownictwie, jak i medycynie ludowej w krajach azjatyckich od tysiącleci. Istnieje ponad 130 gatunków bambusa i jest najszybciej rosnącą trawą na świecie – nawet do 1 metra dziennie. Kwitnienie i obumieranie danego gatunku występuje jednocześnie na całym świecie, niezależnie od warunków wzrostu. Z powodzeniem wytwarza się z nich meble, naczynia, mosty, czy chaty. Do tego żadna roślina nie zawiera tylu substancji czynnych co bambus, a jest ich 520 (żeń-szeń – 240).
Bukko brzozowe
Zwany także „Buchu” jest wiecznie zielonym krzewem pochodzącym z regionu Cap w południowej Afryce, gdzie od dawna wykorzystywany jest jako surowiec leczniczy. Jego liście zawierają aromatyczny olejek eteryczny o zapachu podobnym do czarnej porzeczki i stosowany jest w aromaterapii oraz przemyśle perfumeryjnym. Bukko cenione jest przede wszystkim za swój pozytywny i wielokierunkowy wpływ na układ moczowy. Ziołolecznictwo także wykorzystuje do tego celu jego liście.
Żywokost lekarski
Roślina ta, zwana też „żywym gnatem”, zawdzięcza swoją nazwę właściwościom leczniczym, które „żywią kości” i stymulują regenerację komórek. W medycynie naturalnej wykorzystywany jest głównie korzeń i służy on do leczenia stłuczeń, skręceń, bolących stawów oraz obrzęków. Badania potwierdzają, że żywokost zawiera alkaloidy pirolizydynowe, które są toksyczne dla wątroby, więc nie może być on przewlekle stosowany wewnętrznie w żadnej formie.
Papryka roczna
Zwyczajowo nazywana pieprznicą, papryka jest rośliną jednoroczną w Polsce, z kolei byliną w krajach tropikalnych. Swój pikantny smak zawdzięcza obecności kapsaicynoidom, które wbrew powszechnej opinii oddziałują na receptory języka wrażliwe na ciepło, a nie na receptory smaku. Jako jedno z nielicznych warzyw, zachowuje swoje właściwości pod wpływem duszenia i pieczenia. Owoce papryki wykorzystywane są zarówno w przemyśle spożywczym, jako przyprawa, jak i ziołolecznictwie.
Wiązówka błotna
Wiązówka nazywana jest inaczej „ludową aspiryną” ze względu na fakt, że jest naturalną alternatywą dla wytworzonych sztucznie salicylanów. Jest miododajną byliną, która rośnie głównie na terenach podmokłych. Roślina ta ma szerokie zastosowanie także w kosmetyce, zwłaszcza przy uciążliwym trądziku oraz trudno gojących się ranach. Do tego wykorzystywana jest w przemyśle alkoholowym jako aromatyzator, z racji swojego migdałowego zapachu. Surowcem wykorzystywanym w lecznictwie są kwiaty. Stosować w tym celu możemy zarówno wiązówkę błotną, jak i bulwkową.
Czosnek niedźwiedzi
Czosnek niedźwiedzi to zioło o właściwościach bardzo zbliżonych do tych, które posiada czosnek pospolity, lecz pod wieloma względami je przewyższa. Jego nazwa pochodzi z przekazów ludowych, ponieważ po wybudzeniu z zimowego snu, niedźwiedzie instynktownie szukają i zjadają duże ilości tej rośliny, żeby oczyścić swój organizm. Swoją sławę „naturalnego antybiotyku” zawdzięcza alliinie (aminokwas), która w wyniku rozkładu przekształca się w allicynę, wykazującą silne działanie antybiotyczne. Surowcem lekarskim są jego liście oraz rzadziej cebulki.
Gorczyca
Roślina, której zastosowanie jest bardzo powszechne w gastronomii, jest również od wieków stosowana w medycynie ludowej. Jej nazwa powiązana jest ze specyficznym goryczkowatym smakiem nasion. Kojarzona głównie z musztardą i właściwościami konserwującymi, posiada również szerokie spektrum właściwości ziołoleczniczych. Stosowane w lecznictwie są 2 gatunki gorczycy – biała oraz sarepska, a wykorzystywane są ich owoce (nasiona) oraz liście.
Krwawnik pospolity
Krwawnik swoją nazwę zawdzięcza właściwościom, dzięki którym potrafi on zatrzymać niewielkie krwawienia oraz stosowany był jako środek na skaleczenia. Odkrycie silnie stężonego pyłku tego surowca w grobie neandertalczyka tylko potwierdza fakt, że wykorzystywany był już od czasów prehistorycznych. Poza medycyną krwawnik znalazł również zastosowanie w kuchni jako przyprawa do zup i sosów, oraz w kosmetyce jako składnik kremów, masek i szamponów. Należy do tej samej rodziny co rumianek i posiada podobne właściwości lecznicze. Surowcem leczniczym są wysuszone kwiatostany oraz ziele.
Jałowiec pospolity
Jałowiec swoją polską nazwę zawdzięcza temu, iż rośnie on na jałowych i piaszczystych terenach. Zwany kiedyś lekiem sarmatów. Jest zimozielonym krzewem, który swoją popularność zdobył dzięki bardzo skutecznym właściwościom trawiennym w dawnej ciężkostrawnej kulturze kulinarnej. Już samo żucie jego owoców poprawia pracę układu pokarmowego, z kolei dodane do dań, a zwłaszcza mięsnych (m.in. dziczyzny), podkreślają ich smak i wzbogacają aromat.
Aloes
Aloes był wykorzystywany ze względu na swoje liczne właściwości lecznicze już ponad 5000 lat temu w starożytnej Mezopotamii, Egipcie i Grecji. Z kolei współczesne badania naukowe potwierdziły prozdrowotne i lecznicze właściwości aloesu, które zawdzięcza bogactwu substancji bioaktywnych. Zawarty w nim miąższ oraz sok dostarczają organizmowi niezbędnych pierwiastków śladowych i substancji, które regulują funkcjonowanie całego organizmu, przywracają jego równowagę i poprawiają ogólny stan zdrowia. Surowcem leczniczym są liście aloesu i pozyskiwane one są z poszczególnych gatunków – aloes zwyczajny, uzbrojony, drzewiasty i inne.
Galangal
Właściwości lecznicze Alpinii znane są od czasów medycyny ajuwerdyjskiej. Te azjatyckie byliny są mniej znanymi kuzynkami imbiru i posiadają podobne właściwości. Galangal jest także aromatyczną i wyrazistą w smaku przyprawą, która znalazła swoje zastosowanie w kuchni. Swoje lecznicze właściwości zawdzięczają przede wszystkim substancji zwanej galangina, która odchudza, reguluje poziom cukru i obniża cholesterol we krwi (najłatwiej przyswajalna jest w formie nalewki.). W Indiach wykorzystywany jest także jako dezodorant i odświeżacz oddechu. Nazwę „galangal” używa się na określenie 4 kłączy roślin: Alpinia officinarum (Galangal mniejszy), Alpinia galanga (Alpinia Lekarska/Galangal większy), Kaempferia galanga (Kencur) oraz Krachai.
Dzięgiel litwor
Dzięgiel przez wieki był istotnym źródłem pożywienia oraz właściwości leczniczych w Skandynawii. Do dziś młode łodygi, ogonki liściowe oraz liście jadane są tam jako warzywo. Znany także pod nazwą Arcydzięgiel oraz Angelica, jest dwuletnią rośliną, która charakteryzuje się silnym i przyjemnym korzennym aromatem i smakiem, stąd swoje zastosowanie znalazł również jako przyprawa. Z kolei surowcem wykorzystywanym w ziołolecznictwie jest przede wszystkim jego korzeń i pozyskiwany z niego olejek.
Seler zwyczajny
Seler zwyczajny jest często podstawowym składnikiem wielu diet odchudzających oraz oczyszczających organizm. Dzięki wysokiej zawartości składników odżywczych wykorzystywany jest jako warzywo, roślina lecznicza, składnik kosmetyczny, a także jako aromatyczny dodatek do dań. Posiada około 16 kcal na 100g, przyspiesza metabolizm i z powodzeniem może zastąpić sól. W Polsce najczęściej uprawiany i stosowany jest seler korzeniowy oraz naciowy. Ziołolecznictwo wykorzystuje głównie owoce (nasiona), liście, ogonki liściowe oraz korzeń selera.
Sosna zwyczajna
Sosna jest drzewem iglastym o najskuteczniejszych właściwościach pochłaniających szkodliwe dla zdrowia pyły odpowiadające za pogarszanie się jakości powietrza. Już sam dłuższy spacer wśród drzew sosnowych wpływa leczniczo na płuca i oskrzela, dzięki zawartemu w sosnach olejkowi lotnemu. Surowcem wykorzystywanym w ziołolecznictwie jest kora sosny nadmorskiej, aromatyczna żywica (olejek terpentynowy), pąki sosny zwyczajnej oraz pozyskiwany z nich olejek eteryczny. Używane głównie do leczenia chorób oddechowych.
Kasztanowiec zwyczajny
Nazywany również kasztanowcem indyjskim, jest drzewem pochodzącym.. z Bałkanów. Jego owoce nie są jadalne ze względu na obecną toksyczną eskulinę, która zanika w trakcie procesu ekstrakcji. Ze względu na bardzo dużą ilość wartościowych substancji w białych kwiatach, nasionach i korze, stał się bardzo popularną rośliną wykorzystywaną do produkcji środków leczniczych oraz kosmetyków. Drzewo to nie tylko wzmacnia naczynia krwionośne, ale też skutecznie zwalcza cellulit.
Jasnota biała
Inaczej pokrzywa martwa lub głucha – ze względu na fakt, że w przeciwieństwie do pokrzywy zwyczajnej, nie parzy. Pomimo bardzo podobnego wyglądu, należy też do innej rodziny roślin. W medycynie ludowej od dawna wykorzystywana była na dolegliwości kobiece, czy układu moczowego. Jest również cennym źródłem kwasów fenolowych o silnych właściwościach przeciwutleniających oraz składników mineralnych. Surowcem leczniczym są jej białe rozwinięte kwiaty. Jasnota purpurowa oraz jasnota gajowiec charakteryzują się podobnymi właściwościami leczniczymi.
Wrzos zwyczajny
Jest jedynym przedstawicielem gatunku rośliny wieloletniej z rodzaju wrzos należącej do rodziny wrzosowatych. Wykorzystywany jest jako roślina lecznicza, miododajna oraz ozdobna. Surowcem leczniczym wrzosu jest jego ziele oraz kwiaty. Co ciekawe, im wyżej znajduje się dany wrzos względem poziomu morza tym większe jest stężenie polifenoli w surowcu. Sposób w jaki kwitnie, pozwala przewidzieć, jaka będzie jesień oraz zima – gdy kwiaty rozwijają się w dolnej części krzewinki, można spodziewać się długiej i ciepłej jesieni. Z kolei mrozy nastąpią dopiero z początkiem lutego.
Dziewanna
Ze względu na swój charakterystyczny wygląd, czyli wyrastające żółte kwiaty na końcu długiej, prostej łodygi, nazywana była „świecą królewską”. Już w starożytności wykorzystywana była jako lek na biegunkę, skurcze żołądka i chroniczny kaszel (jest składnikiem słynnej wykrztuśnej mieszanki ziołowej). Surowcem lekarskim dziewanny są jej kwiatostany oraz niekiedy liście. Jest rośliną dwuletnią, gdzie w pierwszym roku wytwarza liście, a w drugim kwiaty. Działanie lecznicze dostarczają 3 gatunki dziewanny: wielkokwiatowa, drobnokwiatowa oraz kutnerowa.
Bazylia pospolita
Aromatyczna roślina, której nazwa pochodzi z greckiego basileus, czyli „król”, jest popularną przyprawą w kuchni prowansalskiej oraz włoskiej. Pomimo tego, ogromną rolę odgrywa również w ziołolecznictwie, kosmetologii, a także perfumerii. Najcenniejszą substancją czynną bazylii są olejki eteryczne bogate w związki bioaktywne, witaminy i minerały. Zawiera również eugenol, który dzięki antyseptycznym i znieczulającym właściwościom, wykorzystywany jest do odkażania kanałów zębowych oraz jako składnik cementu dentystycznego.
Hyzop lekarski
W dawnych wierzeniach ludowych roślina ta przedstawiana była jako symbol spokoju i równowagi, a stosowana głównie do łagodzenia agresji i chorób układu oddechowego. Swoje właściwości lecznicze, a także oczyszczające, służące rytuałom duchownym, zawdzięcza zapachowi wydzielanemu przy spalaniu suszu. Zawiera olejek eteryczny, który jest złożony z ponad 50 związków – używany przede wszystkim do aromatyzowania potraw oraz do produkcji likieru i perfum.