przyswajanie składników odżywczych
-
Łopian większy
Łopian znalazł zastosowanie nie tylko w ziołolecznictwie, ale także w kosmetyce oraz jako warzywo. Olej łopianowy stał się skutecznym środkiem na wypadające włosy. Potocznie często nazywany „rzepem” ze względu na swoje przyczepne właściwości. Kwiaty łopianu tworzą charakterystyczne koszyki otoczone małymi haczykami, które przyczepiają się do sierści zwierząt i rozsiewają nasiona. W Polsce spotkać można głównie 3 gatunki tej rośliny – Łopian większy, pajęczynowaty, oraz mniejszy. Surowcem leczniczym jest jego korzeń oraz niekiedy liście.
-
Chrzan pospolity
Chrzan jest byliną z rodziny kapustowatych, z tej samej rodziny co gorczyca i rzodkiewka, oraz posiada podobne właściwości. Surowcem leczniczym są m.in. liście, choć największe zastosowanie, również w kuchni, posiada jego korzeń. Za ostry smak chrzanu odpowiada synigryna, czyli glukozynolan, który skutecznie wspomaga zdrowie. Powstaje z niego izotiocyjanian allilu, który jest związkiem o działaniu antybiotycznym – stąd określenie chrzanu naturalnym antybiotykiem.
-
Pokrzywa zwyczajna
Pokrzywa jest rośliną, którą ojciec medycyny Hipokrates wyróżniał jako najskuteczniejszy lek oczyszczający krew. Dzisiaj jest również znana jako bardzo wydajny środek oczyszczający drogi moczowe oraz uznawana za jeden z naturalnych antybiotyków. Działa moczopędnie, aczkolwiek powoduje tylko niewielki wzrost ilości wydalanego moczu. Jej parzące właściwości polegają na łamaniu się włosków, którymi jest pokryta i wydzielaniu drażniącego płynu.
-
Bluszczyk kurdybanek
Bluszczyk (znany też pod nazwą Obłożnik) jest rośliną, która pozytywnie wpływa na pracę układu trawiennego i oddechowego. Można ją spotkać na łąkach oraz w okolicach pól. Niestety, często jest traktowana jako uporczywy chwast, choć posiada wiele właściwości prozdrowotnych. Od dawna wykorzystywana jest w polskiej jak i europejskiej medycynie ludowej. Surowcem leczniczym są zarówno kwiaty, jak i jego liście. Do tego jest również bardzo aromatyczną przyprawą.
-
Centuria pospolita
Ta roślina o gorzkim smaku, została opisana w poradnikach zielarskich 23 krajów, a Rada Europy przyznała jej tytuł „Rośliny leczniczej roku 2004”. W Polsce popularnie nazywana tysiącznikiem i stosowana jest w podobnych przypadkach co goryczka żółta, lecz ma nieco słabsze działanie. Wykorzystywanym surowcem jest jej część nadziemna i znalazły swoje zastosowanie w ziołolecznictwie, kosmetyce oraz jako naturalne źródło aromatu spożywczego.
-
Płucnica islandzka
Płucnica jest efektem symbiozy pomiędzy grzybem, a mikroskopijnym porostem. Naturalnie występuje i zbierana jest przede wszystkim w Bułgarii, Rosji, Rumunii, a także w Polsce, gdzie popularnie nazywana jest porostem (lub tarczownicą) islandzkim i jest pod ochroną. Jak nazwa mogłaby sugerować, jest ona od XVII wieku stosowana przy chorobach górnych dróg oddechowych, ale też w przypadku problemów trawiennych oraz skórnych. Surowcem zielarskim porostu jest jego plecha w formie ususzonej.
-
Rumian rzymski
Rumian rzymski, zwany także szlachetnym, należy do najpopularniejszych ziół leczniczych wykorzystywanych w Europie. Jest rośliną blisko spokrewnioną z rumiankiem pospolitym i obie należą do rodziny astrowatych. Wykazuje także podobne właściwości, lecz dzięki gorzkim substancjom aromatycznym, silniej wzmaga wydzielanie enzymów trawiennych oraz rozluźnia mięśnie gładkie. Znalazł także zastosowanie jako naturalny środek rozjaśniający blond włosy.
-
Bylica pospolita
Bylica pospolita ma bardzo podobne działanie do bylicy piołun, lecz jest słabsza, przez co bezpieczniejsza w użyciu oraz nie jest taka gorzka. Stosowana może być zarówno w lecznictwie, jak i kuchni. Wspomaga układ trawienny, niweluje bóle brzucha i działa leczniczo na wątrobę. Z kolei jako przyprawa, często dodawana jest do potraw tłustych i ciężkostrawnych, a przygotowany wcześniej napar dodany do wody bardzo skutecznie czyści lustra i kryształy. Surowcem leczniczym jest ziele bylicy pospolitej (kwitnące pędy) oraz jej korzeń.
-
Krwawnik pospolity
Krwawnik swoją nazwę zawdzięcza właściwościom, dzięki którym potrafi on zatrzymać niewielkie krwawienia oraz stosowany był jako środek na skaleczenia. Odkrycie silnie stężonego pyłku tego surowca w grobie neandertalczyka tylko potwierdza fakt, że wykorzystywany był już od czasów prehistorycznych. Poza medycyną krwawnik znalazł również zastosowanie w kuchni jako przyprawa do zup i sosów, oraz w kosmetyce jako składnik kremów, masek i szamponów. Należy do tej samej rodziny co rumianek i posiada podobne właściwości lecznicze. Surowcem leczniczym są wysuszone kwiatostany oraz ziele.
-
Jałowiec pospolity
Jałowiec swoją polską nazwę zawdzięcza temu, iż rośnie on na jałowych i piaszczystych terenach. Zwany kiedyś lekiem sarmatów. Jest zimozielonym krzewem, który swoją popularność zdobył dzięki bardzo skutecznym właściwościom trawiennym w dawnej ciężkostrawnej kulturze kulinarnej. Już samo żucie jego owoców poprawia pracę układu pokarmowego, z kolei dodane do dań, a zwłaszcza mięsnych (m.in. dziczyzny), podkreślają ich smak i wzbogacają aromat.
-
Kminek zwyczajny
Kminek jest jedną z najstarszych roślin znanych ludzkości, a z jej właściwości korzystano już w czasach neolitu. Często mylony jest z kminem rzymskim i choć zwyczajowo kminek nazywany jest także kminem polnym, to należy do innego rodzaju. Poza licznymi właściwościami leczniczymi, w tym skuteczne zwalczanie kolki u niemowląt, jest także popularną aromatyczną przyprawą stosowaną w kuchni europejskiej i skandynawskiej.
-
Kolendra siewna
Kolendra, inaczej pieprz polski lub pieprzyk, jest jednym z najstarszych ziół przyprawowych uprawianych przez człowieka i wykorzystywanych zarówno w kuchni, jak i kosmetyce. Wszystkie jej części są jadalne, z kolei surowcem leczniczym stosowanym w ziołolecznictwie są jego liście oraz owoce (nasiona), głównie ze względu na swoje detoksykujące właściwości. Liście kolendry u podstawy przypominają włoską natkę pietruszki.
-
Kozieradka pospolita
Zwana inaczej koniczyną grecką, to roślina z rodziny bobowatych, która swoje zastosowanie znalazła już 6 tysięcy lat temu w Chinach jako substytut kawy. W Grecji uważano, że żucie nasion kozieradki usprawnia myślenie, stąd inna nazwa – koniczyna filozofów. Wykorzystywana jako aromatyczna przyprawa, suplement dla kulturystów, a w szczególności doceniana jest w kosmetyce ze względu na swoje właściwości wzmacniające włosy i ograniczające proces ich wypadania. Surowcem leczniczym są jej nasiona.
-
Kruszyna pospolita (i Szakłak pospolity)
Ten miododajny krzew swoją nazwę zawdzięcza łamliwym i bardzo kruchym gałązkom. Warto umieć ją poprawnie zidentyfikować, ponieważ jej owoce, przypominające jagody, są trujące (do spożycia tylko po obróbce termicznej). Surowcem leczniczym w przypadku kruszyny jest tylko kora. Dzięki swoim właściwościom jest bardzo skutecznym lekiem na problemy z zaparciami. Jest spokrewniona z szakłakiem pospolitym, który wykorzystywany jest leczniczo w identyczny sposób i w przy takich samych przypadkach.
-
Lawenda lekarska
Lawenda słynie ze swoich właściwości aromaterapeutycznych i stosowana była już w czasach starożytnych. Mówiono, że łagodzi agresję i przyciąga pozytywną energię. Używanie jej w formie kadzidła pomagało odstraszać owady i zapobiegało rozprzestrzenianiu się zarazy. Obecnie jest jedną z najpopularniejszych roślin wykorzystywanych w przemyśle perfumeryjnym i kosmetycznym. Wprowadza w stan ukojenia, niweluje uczucie rozedrgania i budzi pozytywne myśli. Z kolei surowcem wykorzystywanym w ziołolecznictwie są jej kwiaty.
-
Dzięgiel litwor
Dzięgiel przez wieki był istotnym źródłem pożywienia oraz właściwości leczniczych w Skandynawii. Do dziś młode łodygi, ogonki liściowe oraz liście jadane są tam jako warzywo. Znany także pod nazwą Arcydzięgiel oraz Angelica, jest dwuletnią rośliną, która charakteryzuje się silnym i przyjemnym korzennym aromatem i smakiem, stąd swoje zastosowanie znalazł również jako przyprawa. Z kolei surowcem wykorzystywanym w ziołolecznictwie jest przede wszystkim jego korzeń i pozyskiwany z niego olejek.
-
Mniszek lekarski
Mniszek lekarski (często mylony z trującym dla człowieka mleczem polnym) jest bardzo pospolitą rośliną inwazyjną, rosnącą pod koniec kwietnia na wszelakich łąkach, pastwiskach i murawach. Często odbierany jako zwykły chwast, posiada silne właściwości diuretyczne. Aby łatwo odróżnić mniszek lekarski od mlecza, wystarczy zwrócić uwagę, czy z łodygi wyrasta tylko jeden kwiat (mniszek), czy więcej (mlecze). Nie tylko koszyki kwiatowe mniszka mają właściwości prozdrowotne, ale również łodygi, liście oraz korzenie.
-
Pietruszka zwyczajna
Właściwości pietruszki w medycynie ludowej znane i stosowane są już od ponad 2000 lat. W tym celu stosuje się zarówno liście, owoce, jak i korzenie. Zawiera kilka razy więcej witaminy C niż owoce cytrusowe (2-3 łyżki pietruszki zaspokajają dziennie zapotrzebowanie na witaminę C) i jest jednym z najbogatszych źródeł witaminy A, potasu, wapnia, sodu, magnezu i żelaza. Do tego wystarczy przeżuwać kilka liści, czy kawałek korzenia, aby skutecznie odświeżyć oddech i zamaskować nieprzyjemny zapach, np. czosnku.
-
Cykoria podróżnik
Cykoria to wieloletnia roślina astrowata, która uprawiana była już w czasach starożytnych, a wspominał o niej nawet grecki lekarz i botanik Dioskurydes. Dawniej uznawano ją za roślinny lek o wszechstronnym działaniu, a obecnie stosowana jest przede wszystkim w przypadku dolegliwości układu pokarmowego oraz jako pasza dla bydła. Rozpoznać ją można po charakterystycznych lazurowych kwiatach, a surowcem zielarskim są jej liście, a także korzeń. Z kolei korzeń cykorii kawowej po odpowiednim uprażeniu, może być skutecznym substytutem kawy.
-
Macierzanka tymianek
Potocznie nazywana tymiankiem pospolitym lub właściwym, jest krzewem dziko rosnącym w regionie Morza Śródziemnego. Od ponad 3500 lat słynie ze swoich właściwości leczniczych, aromaterapeutycznych oraz jako roślina przyprawowa, przez co jest tak często wykorzystywana w kuchni. Badania podają, że olejki zawarte w tymianku działają silniej niż antybiotyki i wykazują bardzo silną aktywność wobec ponad 120 szczepów bakterii, w tym klinicznych i opornych na antybiotyki. Leczniczo wykorzystywane są jej części nadziemne, czyli kwiaty oraz liście.
-
Koper ogrodowy
Koper wykorzystywany był jako roślina lecznicza już w czasach starożytnego Egiptu, a do dzisiaj prym w tej kwestii wiodą kraje skandynawskie. Stał się popularnym suplementem ze względu na swoje właściwości, przede wszystkim poprawiające trawienie, skutecznie niwelujące kolki i uspokajające niemowlęta. Najwięcej aromatu posiadają nasiona kopru, które wydzielają słodki zapach. Surowcem leczniczym wykorzystywanym w fitoterapii są jego owoce, czyli nasiona, z kolei w kuchni i przemyśle spożywczym jego ziele.
-
Seler zwyczajny
Seler zwyczajny jest często podstawowym składnikiem wielu diet odchudzających oraz oczyszczających organizm. Dzięki wysokiej zawartości składników odżywczych wykorzystywany jest jako warzywo, roślina lecznicza, składnik kosmetyczny, a także jako aromatyczny dodatek do dań. Posiada około 16 kcal na 100g, przyspiesza metabolizm i z powodzeniem może zastąpić sól. W Polsce najczęściej uprawiany i stosowany jest seler korzeniowy oraz naciowy. Ziołolecznictwo wykorzystuje głównie owoce (nasiona), liście, ogonki liściowe oraz korzeń selera.
-
Macierzanka piaskowa
Macierzanka piaskowa jest odmianą tymianku, lecz różni się delikatniejszym smakiem i cytrynową nutą. Stosowana jest do przyprawiania potraw, jest cennym składnikiem kosmetycznym (w przypadku walki z trądzikiem jest skuteczniejszy od nagietka), a ziołolecznictwo wykorzystuje ją w walce z wieloma dolegliwościami (choć działanie ma z reguły 2-, 3-krotnie słabsze od ziela tymianku). Dodaje się go do wszelkich mieszanek ziołowych mających na celu wzmocnienie organizmu, dezynfekcję oraz poprawę wyglądu skóry. Jest rośliną miododajną i ciepłolubną, przez co często odwiedzana jest przez pszczoły. Surowcem posiadającym właściwości lecznicze jest ziele macierzanki.
-
Rzepik pospolity
W gwarze ludowej nazywany także parzydłem lub zielem wątrobowym, ze względu na swoje antyseptyczne i silnie oczyszczające właściwości lecznicze. Obecnie jest pospolicie występującym i jednym z najstarszych ziół stosowanych na polskich ziemiach. Rzepik jest także wykorzystywany w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej oraz zalecany jest mówcom i śpiewakom w celu utrzymania prawidłowej emisji głosu i wzmocnienia górnych dróg oddechowych. Surowcem leczniczym jest jego ziele. Inną odmianą wykorzystywaną w lecznictwie jest rzepik wonny, który także posiada właściwości przeciwutleniające.