praca jelit
-
Strączyniec (Senes wąskolistny)
Roślina powszechnie w Polsce znana pod nazwą „senes”. Pochodzi z Egiptu, gdzie głównie spotkać ją można w dorzeczu Nilu. Surowcem zielarskim są jego liście oraz owoce (strąki), pozyskiwane jest z dwóch gatunków strączyńca – ostrolistnego oraz wąskolistnego. Różnica między nimi polega głównie na długości liścia oraz łodygi. Liście strączyńca są najczęściej wykorzystywanym, naturalnym środkiem przeczyszczającym.
-
Rumian rzymski
Rumian rzymski, zwany także szlachetnym, należy do najpopularniejszych ziół leczniczych wykorzystywanych w Europie. Jest rośliną blisko spokrewnioną z rumiankiem pospolitym i obie należą do rodziny astrowatych. Wykazuje także podobne właściwości, lecz dzięki gorzkim substancjom aromatycznym, silniej wzmaga wydzielanie enzymów trawiennych oraz rozluźnia mięśnie gładkie. Znalazł także zastosowanie jako naturalny środek rozjaśniający blond włosy.
-
Kminek zwyczajny
Kminek jest jedną z najstarszych roślin znanych ludzkości, a z jej właściwości korzystano już w czasach neolitu. Często mylony jest z kminem rzymskim i choć zwyczajowo kminek nazywany jest także kminem polnym, to należy do innego rodzaju. Poza licznymi właściwościami leczniczymi, w tym skuteczne zwalczanie kolki u niemowląt, jest także popularną aromatyczną przyprawą stosowaną w kuchni europejskiej i skandynawskiej.
-
Kolendra siewna
Kolendra, inaczej pieprz polski lub pieprzyk, jest jednym z najstarszych ziół przyprawowych uprawianych przez człowieka i wykorzystywanych zarówno w kuchni, jak i kosmetyce. Wszystkie jej części są jadalne, z kolei surowcem leczniczym stosowanym w ziołolecznictwie są jego liście oraz owoce (nasiona), głównie ze względu na swoje detoksykujące właściwości. Liście kolendry u podstawy przypominają włoską natkę pietruszki.
-
Aloes
Aloes był wykorzystywany ze względu na swoje liczne właściwości lecznicze już ponad 5000 lat temu w starożytnej Mezopotamii, Egipcie i Grecji. Z kolei współczesne badania naukowe potwierdziły prozdrowotne i lecznicze właściwości aloesu, które zawdzięcza bogactwu substancji bioaktywnych. Zawarty w nim miąższ oraz sok dostarczają organizmowi niezbędnych pierwiastków śladowych i substancji, które regulują funkcjonowanie całego organizmu, przywracają jego równowagę i poprawiają ogólny stan zdrowia. Surowcem leczniczym są liście aloesu i pozyskiwane one są z poszczególnych gatunków – aloes zwyczajny, uzbrojony, drzewiasty i inne.
-
Kruszyna pospolita (i Szakłak pospolity)
Ten miododajny krzew swoją nazwę zawdzięcza łamliwym i bardzo kruchym gałązkom. Warto umieć ją poprawnie zidentyfikować, ponieważ jej owoce, przypominające jagody, są trujące (do spożycia tylko po obróbce termicznej). Surowcem leczniczym w przypadku kruszyny jest tylko kora. Dzięki swoim właściwościom jest bardzo skutecznym lekiem na problemy z zaparciami. Jest spokrewniona z szakłakiem pospolitym, który wykorzystywany jest leczniczo w identyczny sposób i w przy takich samych przypadkach.
-
Chrzan pospolity
Chrzan jest byliną z rodziny kapustowatych, z tej samej rodziny co gorczyca i rzodkiewka, oraz posiada podobne właściwości. Surowcem leczniczym są m.in. liście, choć największe zastosowanie, również w kuchni, posiada jego korzeń. Za ostry smak chrzanu odpowiada synigryna, czyli glukozynolan, który skutecznie wspomaga zdrowie. Powstaje z niego izotiocyjanian allilu, który jest związkiem o działaniu antybiotycznym – stąd określenie chrzanu naturalnym antybiotykiem.
-
Pietruszka zwyczajna
Właściwości pietruszki w medycynie ludowej znane i stosowane są już od ponad 2000 lat. W tym celu stosuje się zarówno liście, owoce, jak i korzenie. Zawiera kilka razy więcej witaminy C niż owoce cytrusowe (2-3 łyżki pietruszki zaspokajają dziennie zapotrzebowanie na witaminę C) i jest jednym z najbogatszych źródeł witaminy A, potasu, wapnia, sodu, magnezu i żelaza. Do tego wystarczy przeżuwać kilka liści, czy kawałek korzenia, aby skutecznie odświeżyć oddech i zamaskować nieprzyjemny zapach, np. czosnku.
-
Glistnik jaskółcze ziele
Glistnik swoją pełną nazwę zawdzięcza greckiemu lekarzowi Dioskuridesowi, który zwrócił uwagę na fakt, że roślina ta zaczyna kwitnąć, gdy przylatują jaskółki, natomiast więdnie po ich odlocie. Jest przede wszystkim bardzo skutecznym środkiem niwelującym kurzajki. Glistnik zawiera trujące alkaloidy i przyjmowanie doustnie środków na jego bazie powinno być konsultowane z lekarzem. Zielarstwo wykorzystuje kwitnące części nadziemne, z kolei przemysł farmaceutyczny podziemne – korzeń oraz kłącze.
-
Serdecznik pospolity
Serdecznik to wieloletnia i miododajna roślina, która swoją nazwę zawdzięcza, przede wszystkim pozytywnemu wpływowi na pracę serca oraz sedatywnym właściwościom. Natomiast określenia takie jak „gęsia stopa”, czy „lwi ogon” nadane jej zostały z powodu charakterystycznego kształtu liści. Istotne jest, iż nie działa on bezpośrednio na mięsień sercowy, a na układ nerwowy serca. Do tego ma dość specyficzny i nieprzyjemny zapach. Surowiec leczniczy stanowią jego części nadziemne oraz kwiaty.
-
Chropawiec wonny (Adżwan)
Ajwan jest aromatycznym kuzynem kminku zwyczajnego, spokrewnionym z kminem rzymskim i koprem ogrodowym. Jest zarówno rośliną leczniczą jak i popularną przyprawą korzenną, pochodzącą z Indii, gdzie określana jest jako ziele biskupie lub carom. Charakteryzuje się silnym, ostrym aromatem, wykorzystywanym przede wszystkim w daniach wegetariańskich, oraz właściwościami ułatwiającymi trawienie.
-
Bylica pospolita
Bylica pospolita ma bardzo podobne działanie do bylicy piołun, lecz jest słabsza, przez co bezpieczniejsza w użyciu oraz nie jest taka gorzka. Stosowana może być zarówno w lecznictwie, jak i kuchni. Wspomaga układ trawienny, niweluje bóle brzucha i działa leczniczo na wątrobę. Z kolei jako przyprawa, często dodawana jest do potraw tłustych i ciężkostrawnych, a przygotowany wcześniej napar dodany do wody bardzo skutecznie czyści lustra i kryształy. Surowcem leczniczym jest ziele bylicy pospolitej (kwitnące pędy) oraz jej korzeń.
-
Lippia trójlistna
Popularnie nazywana Werbeną cytrynową roślina, której cechą charakterystyczną jest intensywny, cytrynowy zapach. Nie jest jednak ani werbeną, ani palczatką cytrynową (znaną także jako trawa cytrynowa). Jest popularnym składnikiem perfum, stąd wiele osób kojarzy ją przede wszystkim z przemysłem perfumeryjnym. Jej niepowtarzalny cytrynowy smak i orzeźwiający aromat wykorzystywany jest do wzbogacania potraw, a przy tym działa uspokajająco, przeciwbólowo i relaksująco.
-
Lawenda lekarska
Lawenda słynie ze swoich właściwości aromaterapeutycznych i stosowana była już w czasach starożytnych. Mówiono, że łagodzi agresję i przyciąga pozytywną energię. Używanie jej w formie kadzidła pomagało odstraszać owady i zapobiegało rozprzestrzenianiu się zarazy. Obecnie jest jedną z najpopularniejszych roślin wykorzystywanych w przemyśle perfumeryjnym i kosmetycznym. Wprowadza w stan ukojenia, niweluje uczucie rozedrgania i budzi pozytywne myśli. Z kolei surowcem wykorzystywanym w ziołolecznictwie są jej kwiaty.
-
Len zwyczajny
Len stosowany jest przez ludzi od ponad 5 tysięcy lat nie tylko jako roślina lecznicza, ale również jako środek kosmetyczny oraz materiał do produkcji włókien i papieru. Olej lniany jest przede wszystkim doskonałym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3, -6 i -9 oraz substancji śluzowych, które są w stanie wchłonąć wodę ważącą aż 30 razy więcej. W dzisiejszych czasach nasiona (siemię lniane) uważane są za tzw. superfood.
-
Prawoślaz lekarski
Jak nazwa sugeruje, prawoślaz zawiera śluzy, dzięki którym posiada właściwości zmiękczające. Jest to roślina bogata w związki o działaniu łagodzącym w stosunku do błon śluzowych i skóry, stąd najczęściej wykorzystywanym produktem jest syrop prawoślazowy na kaszel, który jest również przeznaczony do stosowania u dzieci. Jest też jednym z niewielu syropów, który można stosować zarówno przy suchym, jak i mokrym kaszlu. Zastosowanie lecznicze posiada jego korzeń (najwięcej substancji śluzowych) oraz liście (mają o połowę mniej substancji śluzowych niż korzeń).
-
Koper ogrodowy
Koper wykorzystywany był jako roślina lecznicza już w czasach starożytnego Egiptu, a do dzisiaj prym w tej kwestii wiodą kraje skandynawskie. Stał się popularnym suplementem ze względu na swoje właściwości, przede wszystkim poprawiające trawienie, skutecznie niwelujące kolki i uspokajające niemowlęta. Najwięcej aromatu posiadają nasiona kopru, które wydzielają słodki zapach. Surowcem leczniczym wykorzystywanym w fitoterapii są jego owoce, czyli nasiona, z kolei w kuchni i przemyśle spożywczym jego ziele.
-
Dzięgiel litwor
Dzięgiel przez wieki był istotnym źródłem pożywienia oraz właściwości leczniczych w Skandynawii. Do dziś młode łodygi, ogonki liściowe oraz liście jadane są tam jako warzywo. Znany także pod nazwą Arcydzięgiel oraz Angelica, jest dwuletnią rośliną, która charakteryzuje się silnym i przyjemnym korzennym aromatem i smakiem, stąd swoje zastosowanie znalazł również jako przyprawa. Z kolei surowcem wykorzystywanym w ziołolecznictwie jest przede wszystkim jego korzeń i pozyskiwany z niego olejek.
-
Rumianek pospolity
Rumianek jest jednym z najpopularniejszych ziół w Polsce, a spotkać go można bardzo często na polach i rabatkach. Swoją popularność zawdzięcza nie tylko częstotliwości występowania, ale również sporej ilości właściwości leczniczych, chętnie stosowanych są w ziołolecznictwie. Surowcem leczniczym są jego kwiaty, które posiadają rzadko występujące w świecie roślin substancje, w tym działający przeciwalergicznie chamazulen. Należy zwrócić szczególną uwagę na niego podczas zbiorów, gdyż bardzo łatwo pomylić go z Rumianem polnym (inaczej zwanym „rzymskim”).
-
Robinia akacjowa
Roślina ta wywodzi się z Ameryki Północnej i zawdzięcza swoją nazwę francuskiemu botanikowi Jean Robin’owi, który sprowadził ją do Europy na początku XVII wieku. Swoją popularność zyskała przede wszystkim dzięki pięknemu zapachowi. Aromaterapia wykorzystuje robinię w celu pobudzania zmysłów i rozwijania psychiki, ponieważ łagodzi napięcie, odpręża oraz pomaga w nauce. Jest również rośliną miododajną, bardzo cenioną przez pszczelarzy. Surowcem zielarskim są tylko kwiaty akacji, ponieważ kora, liście i nasiona są trujące.
-
Tasznik pospolity
Tasznik pospolity wykorzystywany jest z powodu swoich właściwości przeciwkrwotocznych już od czasów średniowiecza. Obecnie uznawany bardziej jako popularny chwast, jest rośliną synantropijną o charakterystycznych owocach w kształcie serc. Usuwanie tasznika pospolitego z pól i ogrodów może być sporym wyzwaniem, ponieważ jest rośliną bardzo ekspansywną. Właściwości te rekompensuje fakt, że tasznik pomaga także zwalczać dokuczliwe dla człowieka owady. Surowcem leczniczym jest jego ziele.
-
Centuria pospolita
Ta roślina o gorzkim smaku, została opisana w poradnikach zielarskich 23 krajów, a Rada Europy przyznała jej tytuł „Rośliny leczniczej roku 2004”. W Polsce popularnie nazywana tysiącznikiem i stosowana jest w podobnych przypadkach co goryczka żółta, lecz ma nieco słabsze działanie. Wykorzystywanym surowcem jest jej część nadziemna i znalazły swoje zastosowanie w ziołolecznictwie, kosmetyce oraz jako naturalne źródło aromatu spożywczego.
-
Bazylia pospolita
Aromatyczna roślina, której nazwa pochodzi z greckiego basileus, czyli „król”, jest popularną przyprawą w kuchni prowansalskiej oraz włoskiej. Pomimo tego, ogromną rolę odgrywa również w ziołolecznictwie, kosmetologii, a także perfumerii. Najcenniejszą substancją czynną bazylii są olejki eteryczne bogate w związki bioaktywne, witaminy i minerały. Zawiera również eugenol, który dzięki antyseptycznym i znieczulającym właściwościom, wykorzystywany jest do odkażania kanałów zębowych oraz jako składnik cementu dentystycznego.
-
Gorczyca
Roślina, której zastosowanie jest bardzo powszechne w gastronomii, jest również od wieków stosowana w medycynie ludowej. Jej nazwa powiązana jest ze specyficznym goryczkowatym smakiem nasion. Kojarzona głównie z musztardą i właściwościami konserwującymi, posiada również szerokie spektrum właściwości ziołoleczniczych. Stosowane w lecznictwie są 2 gatunki gorczycy – biała oraz sarepska, a wykorzystywane są ich owoce (nasiona) oraz liście.