łupież
-
Łopian większy
Łopian znalazł zastosowanie nie tylko w ziołolecznictwie, ale także w kosmetyce oraz jako warzywo. Olej łopianowy stał się skutecznym środkiem na wypadające włosy. Potocznie często nazywany „rzepem” ze względu na swoje przyczepne właściwości. Kwiaty łopianu tworzą charakterystyczne koszyki otoczone małymi haczykami, które przyczepiają się do sierści zwierząt i rozsiewają nasiona. W Polsce spotkać można głównie 3 gatunki tej rośliny – Łopian większy, pajęczynowaty, oraz mniejszy. Surowcem leczniczym jest jego korzeń oraz niekiedy liście.
-
Pietruszka zwyczajna
Właściwości pietruszki w medycynie ludowej znane i stosowane są już od ponad 2000 lat. W tym celu stosuje się zarówno liście, owoce, jak i korzenie. Zawiera kilka razy więcej witaminy C niż owoce cytrusowe (2-3 łyżki pietruszki zaspokajają dziennie zapotrzebowanie na witaminę C) i jest jednym z najbogatszych źródeł witaminy A, potasu, wapnia, sodu, magnezu i żelaza. Do tego wystarczy przeżuwać kilka liści, czy kawałek korzenia, aby skutecznie odświeżyć oddech i zamaskować nieprzyjemny zapach, np. czosnku.
-
Pokrzywa zwyczajna
Pokrzywa jest rośliną, którą ojciec medycyny Hipokrates wyróżniał jako najskuteczniejszy lek oczyszczający krew. Dzisiaj jest również znana jako bardzo wydajny środek oczyszczający drogi moczowe oraz uznawana za jeden z naturalnych antybiotyków. Działa moczopędnie, aczkolwiek powoduje tylko niewielki wzrost ilości wydalanego moczu. Jej parzące właściwości polegają na łamaniu się włosków, którymi jest pokryta i wydzielaniu drażniącego płynu.
-
Rozmaryn lekarski
Rozmaryn jest podkrzewem dziko rosnącym w rejonach basenu Morza Śródziemnego (łac. Rosmarinus – „rosa od morza”). Swoje szerokie zastosowanie odnalazł w świecie medycyny, kosmetologii, aromaterapii oraz sztuce kulinarnej. Wykazuje najwyższą aktywność przeciwutleniającą spośród 39 roślin zielarskich i aż 40-krotnie wyższy potencjał od warzyw i owoców. Wykorzystywane są jego liście i kwiaty, które zalecane są m.in. do rozgrzania organizmu, poprawy krążenia mózgowego, czy koncentracji.
-
Macierzanka piaskowa
Macierzanka piaskowa jest odmianą tymianku, lecz różni się delikatniejszym smakiem i cytrynową nutą. Stosowana jest do przyprawiania potraw, jest cennym składnikiem kosmetycznym (w przypadku walki z trądzikiem jest skuteczniejszy od nagietka), a ziołolecznictwo wykorzystuje ją w walce z wieloma dolegliwościami (choć działanie ma z reguły 2-, 3-krotnie słabsze od ziela tymianku). Dodaje się go do wszelkich mieszanek ziołowych mających na celu wzmocnienie organizmu, dezynfekcję oraz poprawę wyglądu skóry. Jest rośliną miododajną i ciepłolubną, przez co często odwiedzana jest przez pszczoły. Surowcem posiadającym właściwości lecznicze jest ziele macierzanki.
-
Chaber bławatek
Ta miododajna roślina swoją nazwę zawdzięcza kwiatom w kolorze chabrowym, który dodatkowo przyciąga owady zapylające. Jej surowcem leczniczym są kwiaty, popularnie wykorzystywane w leczeniu chorób oczu i układu moczowego, jak również w kosmetyce (problemy skórne) oraz jako źródło naturalnego niebieskiego barwnika. Jest to dziko rosnący w całej Europie kwiat, choć w niektórych rejonach jest już zagrożony wyginięciem, ze względu na stosowanie pestycydów.
-
Czystek siwy
Dawniej wykorzystywany do uzyskania labdanum, czyli pachnącej, czarnej żywicy, przeznaczonej do wytwarzania kadzideł, perfum i okładów na rany. Dzisiaj swoją sławę zawdzięcza przede wszystkim właściwościom wspierania układu immunologicznego oraz wysokiej zawartości polifenoli. Istnieje ponad 20 gatunków czystka, z czego każdy ma nieco inne właściwości dominujące – w tym kreteński (ukierunkowany na boreliozę, odstrasza kleszcze), laurolistny (działa przeciwcukrzycowo i przeciwbólowo) oraz ladanowy (hamuje rozwój bakterii i grzybów).
-
Koniczyna łąkowa
Określana czasem koniczyną czerwoną, jest rośliną pastewną, która głównie kojarzona jest ze szczęściem. W ziołolecznictwie uznawana jest za nieocenioną pomoc w dolegliwościach kobiecych, skórnych oraz górnych dróg oddechowych. Obecne badania nad jej właściwościami potwierdzają, iż może być z powodzeniem stosowana jako suplement zamiast hormonalnej terapii zastępczej u kobiet w okresie menopauzy. Surowcem wykorzystywanym w lecznictwie są jej kwiaty.
-
Kozłek lekarski
Ta bylina znana jest również pod nazwą waleriana i jest, nie tylko bardzo skutecznym środkiem uspokajającym i ułatwiającym zasypianie, ale także wśród kotów uchodzi za silny afrodyzjak – wydzielany przez niego zapach wprawia je w kilkuminutową ekstazę, ponieważ działa na nie jak feromon. Choć obecnie zastąpiony przez leki syntetyczne, to nadal wchodzi w skład 80% zielarskich preparatów zażywanych na bezsenność. Surowcem leczniczym jest jego kłącze oraz korzeń.
-
Skrzyp polny
Skrzyp jest jedną z najstarszych prymitywnych roślin na świecie, która pojawiła się na Ziemi około 300 milionów lat temu. Obecnie można wyróżnić około 50 gatunków tej rośliny, ale tylko ta odmiana posiada właściwości lecznicze. Zdolności te w szczególności stosowane są w kosmetyce, zwłaszcza dzięki dobroczynnym działaniom skrzypu na cerę, włosy i paznokcie. Roślina ta dzięki swoim właściwościom i wysokiej zawartości krzemu znana jest też pod nazwą „trawa cynowa”. Surowcem zielarskim skrzypu są jego pędy płonne.
-
Lawenda lekarska
Lawenda słynie ze swoich właściwości aromaterapeutycznych i stosowana była już w czasach starożytnych. Mówiono, że łagodzi agresję i przyciąga pozytywną energię. Używanie jej w formie kadzidła pomagało odstraszać owady i zapobiegało rozprzestrzenianiu się zarazy. Obecnie jest jedną z najpopularniejszych roślin wykorzystywanych w przemyśle perfumeryjnym i kosmetycznym. Wprowadza w stan ukojenia, niweluje uczucie rozedrgania i budzi pozytywne myśli. Z kolei surowcem wykorzystywanym w ziołolecznictwie są jej kwiaty.
-
Brzoza brodawkowata
Dzięki dużej ilości surowców zielarskich brzoza ma bardzo zróżnicowane i prozdrowotne działanie na organizm człowieka. M.in. stymuluje, wzmacnia odporność, działa jak naturalny diuretyk oraz wykorzystywana jest do produkcji ksylitolu – cukru pozyskiwanego z kory brzozy. Zielarstwo w celach leczniczych wykorzystuje przede wszystkim liście, ale także korę, sok, pąki, czy nawet występujące na pniach grzyby – błyskoporek (chaga) i białoporek podkorowy (huba brzozowa). Pozyskiwane one są zarówno z brzozy brodawkowatej, jak i brzozy białej (omszonej).
-
Jasnota biała
Inaczej pokrzywa martwa lub głucha – ze względu na fakt, że w przeciwieństwie do pokrzywy zwyczajnej, nie parzy. Pomimo bardzo podobnego wyglądu, należy też do innej rodziny roślin. W medycynie ludowej od dawna wykorzystywana była na dolegliwości kobiece, czy układu moczowego. Jest również cennym źródłem kwasów fenolowych o silnych właściwościach przeciwutleniających oraz składników mineralnych. Surowcem leczniczym są jej białe rozwinięte kwiaty. Jasnota purpurowa oraz jasnota gajowiec charakteryzują się podobnymi właściwościami leczniczymi.
-
Gorczyca
Roślina, której zastosowanie jest bardzo powszechne w gastronomii, jest również od wieków stosowana w medycynie ludowej. Jej nazwa powiązana jest ze specyficznym goryczkowatym smakiem nasion. Kojarzona głównie z musztardą i właściwościami konserwującymi, posiada również szerokie spektrum właściwości ziołoleczniczych. Stosowane w lecznictwie są 2 gatunki gorczycy – biała oraz sarepska, a wykorzystywane są ich owoce (nasiona) oraz liście.
-
Babka lancetowata
Babka lancetowata jest rośliną jednoroczną, która dzięki swoim zdolnościom dostosowywania się do przeróżnych warunków, rośnie dziko na niemalże każdej łące i polu. Jej wytrzymałość potwierdza również fakt, że stosowana była już w starożytności jako okłady na rany, opuchliznę i ukąszenia. Surowcem leczniczym są liście, choć należy zachować ostrożność, ponieważ można ją łatwo pomylić z naparstnicą wełnistą, która ma podobne liście, lecz jest toksyczną rośliną dla naszego serca.
-
Mięta pieprzowa
Mięta jest rośliną wszechstronną, a swoje chłodzące i lekko znieczulające właściwości zawdzięcza olejkowi eterycznemu, który zawiera między innymi mentol. W starożytności uważano, że noszenie na głowie mięty pobudzało pracę mózgu i po części mieli rację, ponieważ pinen (substancja zapachowa) wspomaga pamięć. W zielarstwie najczęściej wykorzystywana jest mięta pieprzowa, ale również mięta polej oraz zielona (zwana także kłosową).
-
Dzięgiel litwor
Dzięgiel przez wieki był istotnym źródłem pożywienia oraz właściwości leczniczych w Skandynawii. Do dziś młode łodygi, ogonki liściowe oraz liście jadane są tam jako warzywo. Znany także pod nazwą Arcydzięgiel oraz Angelica, jest dwuletnią rośliną, która charakteryzuje się silnym i przyjemnym korzennym aromatem i smakiem, stąd swoje zastosowanie znalazł również jako przyprawa. Z kolei surowcem wykorzystywanym w ziołolecznictwie jest przede wszystkim jego korzeń i pozyskiwany z niego olejek.