artretyzm (podagra/skaza moczanowa)
-
Fiołek trójbarwny
Popularnie nazywany bratkiem ogrodowym, jest gatunkiem fiołka bezwonnego. Jest rośliną wykorzystywaną zarówno w ziołolecznictwie, jak i w przemyśle kosmetycznym, m.in. ze względu na jego skutecznie właściwości przeciwtrądzikowe. Surowcem leczniczym są jego nadziemne części kwitnące. Fiołek polny oraz wonny mają podobne właściwości, ale są mniej wartościowe i wykazują słabsze działanie. Fiołek wonny wykorzystywany jest bardziej w przemyśle perfumeryjnym.
-
Ogórecznik lekarski
Ogórecznik lekarski jest rośliną jednorodną zielarską o szerokim zastosowaniu nie tylko w kuchni, ale przede wszystkim w medycynie i kosmetyce. Jego przetwory (głównie z kwiatów) stosuje się tylko zewnętrznie, ze względu na wysoką zawartość alkaloidów pirolizydynowych, które działają toksycznie na wątrobę. Wyjątkiem jest pozyskiwany z nasion olej z ogórecznika, który jest bardzo korzystny dla naszego zdrowia i doskonale sprawdzi się jako środek do pielęgnacji skóry.
-
Chrzan pospolity
Chrzan jest byliną z rodziny kapustowatych, z tej samej rodziny co gorczyca i rzodkiewka, oraz posiada podobne właściwości. Surowcem leczniczym są m.in. liście, choć największe zastosowanie, również w kuchni, posiada jego korzeń. Za ostry smak chrzanu odpowiada synigryna, czyli glukozynolan, który skutecznie wspomaga zdrowie. Powstaje z niego izotiocyjanian allilu, który jest związkiem o działaniu antybiotycznym – stąd określenie chrzanu naturalnym antybiotykiem.
-
Owies zwyczajny
Owies już od czasów prehistorycznych był jednym z najważniejszych źródeł żywności zarówno dla ludzi jak i zwierząt. Choć stosowany głównie do wyrobu kaszy i płatków owsianych, posiada również walory lecznicze oraz kosmetyczne, o których przekonano się z czasem. W ziołolecznictwie stosuje się przede wszystkim świeże ziele owsa, a także słomę owsianą po dojrzeniu ziarna.
-
Bambus trzcinowaty
Bambus wykorzystywany jest zarówno w kuchni, kosmetyce, budownictwie, jak i medycynie ludowej w krajach azjatyckich od tysiącleci. Istnieje ponad 130 gatunków bambusa i jest najszybciej rosnącą trawą na świecie – nawet do 1 metra dziennie. Kwitnienie i obumieranie danego gatunku występuje jednocześnie na całym świecie, niezależnie od warunków wzrostu. Z powodzeniem wytwarza się z nich meble, naczynia, mosty, czy chaty. Do tego żadna roślina nie zawiera tylu substancji czynnych co bambus, a jest ich 520 (żeń-szeń – 240).
-
Bukko brzozowe
Zwany także „Buchu” jest wiecznie zielonym krzewem pochodzącym z regionu Cap w południowej Afryce, gdzie od dawna wykorzystywany jest jako surowiec leczniczy. Jego liście zawierają aromatyczny olejek eteryczny o zapachu podobnym do czarnej porzeczki i stosowany jest w aromaterapii oraz przemyśle perfumeryjnym. Bukko cenione jest przede wszystkim za swój pozytywny i wielokierunkowy wpływ na układ moczowy. Ziołolecznictwo także wykorzystuje do tego celu jego liście.
-
Kalaminta
Współcześnie nieco już zapomniana i rzadko stosowana przez zielarzy roślina, powszechnie stosowana w czasach średniowiecza. Najczęściej stosowanymi gatunkami są kalaminta (inaczej czyścica) lekarska oraz kalaminta mniejsza. Jest rośliną przyprawową i korzenną, zapachem przypominającą połączenie mięty oraz oregano. Zastosowanie znajduje przede wszystkim kuchnia włoska oraz medycyna ludowa jako alternatywa dla mięty.
-
Wiązówka błotna
Wiązówka nazywana jest inaczej „ludową aspiryną” ze względu na fakt, że jest naturalną alternatywą dla wytworzonych sztucznie salicylanów. Jest miododajną byliną, która rośnie głównie na terenach podmokłych. Roślina ta ma szerokie zastosowanie także w kosmetyce, zwłaszcza przy uciążliwym trądziku oraz trudno gojących się ranach. Do tego wykorzystywana jest w przemyśle alkoholowym jako aromatyzator, z racji swojego migdałowego zapachu. Surowcem wykorzystywanym w lecznictwie są kwiaty. Stosować w tym celu możemy zarówno wiązówkę błotną, jak i bulwkową.
-
Gorczyca
Roślina, której zastosowanie jest bardzo powszechne w gastronomii, jest również od wieków stosowana w medycynie ludowej. Jej nazwa powiązana jest ze specyficznym goryczkowatym smakiem nasion. Kojarzona głównie z musztardą i właściwościami konserwującymi, posiada również szerokie spektrum właściwości ziołoleczniczych. Stosowane w lecznictwie są 2 gatunki gorczycy – biała oraz sarepska, a wykorzystywane są ich owoce (nasiona) oraz liście.
-
Seler zwyczajny
Seler zwyczajny jest często podstawowym składnikiem wielu diet odchudzających oraz oczyszczających organizm. Dzięki wysokiej zawartości składników odżywczych wykorzystywany jest jako warzywo, roślina lecznicza, składnik kosmetyczny, a także jako aromatyczny dodatek do dań. Posiada około 16 kcal na 100g, przyspiesza metabolizm i z powodzeniem może zastąpić sól. W Polsce najczęściej uprawiany i stosowany jest seler korzeniowy oraz naciowy. Ziołolecznictwo wykorzystuje głównie owoce (nasiona), liście, ogonki liściowe oraz korzeń selera.
-
Łopian większy
Łopian znalazł zastosowanie nie tylko w ziołolecznictwie, ale także w kosmetyce oraz jako warzywo. Olej łopianowy stał się skutecznym środkiem na wypadające włosy. Potocznie często nazywany „rzepem” ze względu na swoje przyczepne właściwości. Kwiaty łopianu tworzą charakterystyczne koszyki otoczone małymi haczykami, które przyczepiają się do sierści zwierząt i rozsiewają nasiona. W Polsce spotkać można głównie 3 gatunki tej rośliny – Łopian większy, pajęczynowaty, oraz mniejszy. Surowcem leczniczym jest jego korzeń oraz niekiedy liście.
-
Porzeczka czarna
Porzeczka jest rośliną leczniczą ze szczególnie wysoką zawartością antyoksydantów oraz witamin (zwłaszcza witaminy C i A), więc jest doskonałym rozwiązaniem na wzmocnienie odporności organizmu, a także środkiem zapobiegającym chorobom oczu, np. zaćmy. Wystarczy 100g jej owoców, aby zaspokoić aż 260% dziennego zapotrzebowania na witaminę C. Surowcem leczniczym są zarówno jej owoce, jak i liście. W Polsce dzika porzeczka jest pod ścisłą ochroną, dlatego pozyskać ją można tylko z upraw.
-
Mniszek lekarski
Mniszek lekarski (często mylony z trującym dla człowieka mleczem polnym) jest bardzo pospolitą rośliną inwazyjną, rosnącą pod koniec kwietnia na wszelakich łąkach, pastwiskach i murawach. Często odbierany jako zwykły chwast, posiada silne właściwości diuretyczne. Aby łatwo odróżnić mniszek lekarski od mlecza, wystarczy zwrócić uwagę, czy z łodygi wyrasta tylko jeden kwiat (mniszek), czy więcej (mlecze). Nie tylko koszyki kwiatowe mniszka mają właściwości prozdrowotne, ale również łodygi, liście oraz korzenie.
-
Brzoza brodawkowata
Dzięki dużej ilości surowców zielarskich brzoza ma bardzo zróżnicowane i prozdrowotne działanie na organizm człowieka. M.in. stymuluje, wzmacnia odporność, działa jak naturalny diuretyk oraz wykorzystywana jest do produkcji ksylitolu – cukru pozyskiwanego z kory brzozy. Zielarstwo w celach leczniczych wykorzystuje przede wszystkim liście, ale także korę, sok, pąki, czy nawet występujące na pniach grzyby – błyskoporek (chaga) i białoporek podkorowy (huba brzozowa). Pozyskiwane one są zarówno z brzozy brodawkowatej, jak i brzozy białej (omszonej).
-
Pietruszka zwyczajna
Właściwości pietruszki w medycynie ludowej znane i stosowane są już od ponad 2000 lat. W tym celu stosuje się zarówno liście, owoce, jak i korzenie. Zawiera kilka razy więcej witaminy C niż owoce cytrusowe (2-3 łyżki pietruszki zaspokajają dziennie zapotrzebowanie na witaminę C) i jest jednym z najbogatszych źródeł witaminy A, potasu, wapnia, sodu, magnezu i żelaza. Do tego wystarczy przeżuwać kilka liści, czy kawałek korzenia, aby skutecznie odświeżyć oddech i zamaskować nieprzyjemny zapach, np. czosnku.
-
Pokrzywa zwyczajna
Pokrzywa jest rośliną, którą ojciec medycyny Hipokrates wyróżniał jako najskuteczniejszy lek oczyszczający krew. Dzisiaj jest również znana jako bardzo wydajny środek oczyszczający drogi moczowe oraz uznawana za jeden z naturalnych antybiotyków. Działa moczopędnie, aczkolwiek powoduje tylko niewielki wzrost ilości wydalanego moczu. Jej parzące właściwości polegają na łamaniu się włosków, którymi jest pokryta i wydzielaniu drażniącego płynu.
-
Bylica draganek
Nazywana również bylicą estragonową lub estragonem, jest aromatyczną rośliną pochodzącą z Azji Środkowej, gdzie wykorzystywana jest, zarówno jako przyprawia, jak i środek leczniczy, m.in. na dolegliwości trawienne. Jego działanie jest podobne do bylicy boże drzewko, lecz znacząco słabsze, dlatego głównie jest składnikiem różnych mieszanek. Docierając do Europy, estragon otrzymał miano króla przypraw, ponieważ znakomicie podkreśla smak każdej potrawy, nawet daniom gotowanym bez użycia soli. Najbardziej wartościowym surowcem lekarskim są jego liście.
-
Mierznica czarna
Mierznica swoją nazwę gatunkową (określana także jako ballota) zawdzięcza charakterystycznej właściwości, jaką jest fakt, że po zerwaniu, w trakcie suszenia czernieje. Ze względu na szerokie działanie lecznicze, stosowana jest przy wielu schorzeniach od setek lat, niestety jej nieprzyjemny smak, jak i zapach powodują, że nie jest ona już tak popularna w użytku. W Polsce roślina ta uznawana jest za archeofit, czyli roślinę obcego pochodzenia. Surowcem leczniczym są jej pędy wraz z kwiatostanami.
-
Wrzos zwyczajny
Jest jedynym przedstawicielem gatunku rośliny wieloletniej z rodzaju wrzos należącej do rodziny wrzosowatych. Wykorzystywany jest jako roślina lecznicza, miododajna oraz ozdobna. Surowcem leczniczym wrzosu jest jego ziele oraz kwiaty. Co ciekawe, im wyżej znajduje się dany wrzos względem poziomu morza tym większe jest stężenie polifenoli w surowcu. Sposób w jaki kwitnie, pozwala przewidzieć, jaka będzie jesień oraz zima – gdy kwiaty rozwijają się w dolnej części krzewinki, można spodziewać się długiej i ciepłej jesieni. Z kolei mrozy nastąpią dopiero z początkiem lutego.
-
Żywokost lekarski
Roślina ta, zwana też „żywym gnatem”, zawdzięcza swoją nazwę właściwościom leczniczym, które „żywią kości” i stymulują regenerację komórek. W medycynie naturalnej wykorzystywany jest głównie korzeń i służy on do leczenia stłuczeń, skręceń, bolących stawów oraz obrzęków. Badania potwierdzają, że żywokost zawiera alkaloidy pirolizydynowe, które są toksyczne dla wątroby, więc nie może być on przewlekle stosowany wewnętrznie w żadnej formie.
-
Chropawiec wonny (Adżwan)
Ajwan jest aromatycznym kuzynem kminku zwyczajnego, spokrewnionym z kminem rzymskim i koprem ogrodowym. Jest zarówno rośliną leczniczą jak i popularną przyprawą korzenną, pochodzącą z Indii, gdzie określana jest jako ziele biskupie lub carom. Charakteryzuje się silnym, ostrym aromatem, wykorzystywanym przede wszystkim w daniach wegetariańskich, oraz właściwościami ułatwiającymi trawienie.
-
Dziurawiec zwyczajny
Dziurawiec swoją nazwę zawdzięcza liściom, ponieważ na całej powierzchni mają małe dziurki – zbiorniki olejków eterycznych, które, ze względu na hyperycynę (czerwony barwnik) po potarciu wydzielają krwistoczerwony sok. Lecznictwo ludowe do dzisiaj uznaje go za lek uniwersalny, co potwierdzają najnowsze badania kliniczne, zwłaszcza w przypadku leczenia schorzeń neurologicznych i psychicznych. Surowcem wykorzystywanym w lecznictwie są jego kwiatostany.
-
Hyzop lekarski
W dawnych wierzeniach ludowych roślina ta przedstawiana była jako symbol spokoju i równowagi, a stosowana głównie do łagodzenia agresji i chorób układu oddechowego. Swoje właściwości lecznicze, a także oczyszczające, służące rytuałom duchownym, zawdzięcza zapachowi wydzielanemu przy spalaniu suszu. Zawiera olejek eteryczny, który jest złożony z ponad 50 związków – używany przede wszystkim do aromatyzowania potraw oraz do produkcji likieru i perfum.
-
Jałowiec pospolity
Jałowiec swoją polską nazwę zawdzięcza temu, iż rośnie on na jałowych i piaszczystych terenach. Zwany kiedyś lekiem sarmatów. Jest zimozielonym krzewem, który swoją popularność zdobył dzięki bardzo skutecznym właściwościom trawiennym w dawnej ciężkostrawnej kulturze kulinarnej. Już samo żucie jego owoców poprawia pracę układu pokarmowego, z kolei dodane do dań, a zwłaszcza mięsnych (m.in. dziczyzny), podkreślają ich smak i wzbogacają aromat.
-
Kolendra siewna
Kolendra, inaczej pieprz polski lub pieprzyk, jest jednym z najstarszych ziół przyprawowych uprawianych przez człowieka i wykorzystywanych zarówno w kuchni, jak i kosmetyce. Wszystkie jej części są jadalne, z kolei surowcem leczniczym stosowanym w ziołolecznictwie są jego liście oraz owoce (nasiona), głównie ze względu na swoje detoksykujące właściwości. Liście kolendry u podstawy przypominają włoską natkę pietruszki.
-
Perz właściwy
Perz jest pospolitą rośliną występującą na całej półkuli północnej, a surowcem leczniczym jest jego kłącze oraz korzeń. Nazywany jest także zagłuszczycą, ponieważ jest to „chwast”, którego nie tak łatwo pozbyć się z ogrodu. Do myślenia daje także jego inne określenie „psia pasza”, ponieważ zarówno psy jak i inne zwierzęta jedzą go ze względu na właściwości lecznicze. Poza lecznictwem wykorzystywany był także do wypiekania chleba oraz piwowarstwa.
-
Skrzyp polny
Skrzyp jest jedną z najstarszych prymitywnych roślin na świecie, która pojawiła się na Ziemi około 300 milionów lat temu. Obecnie można wyróżnić około 50 gatunków tej rośliny, ale tylko ta odmiana posiada właściwości lecznicze. Zdolności te w szczególności stosowane są w kosmetyce, zwłaszcza dzięki dobroczynnym działaniom skrzypu na cerę, włosy i paznokcie. Roślina ta dzięki swoim właściwościom i wysokiej zawartości krzemu znana jest też pod nazwą „trawa cynowa”. Surowcem zielarskim skrzypu są jego pędy płonne.
-
Galangal
Właściwości lecznicze Alpinii znane są od czasów medycyny ajuwerdyjskiej. Te azjatyckie byliny są mniej znanymi kuzynkami imbiru i posiadają podobne właściwości. Galangal jest także aromatyczną i wyrazistą w smaku przyprawą, która znalazła swoje zastosowanie w kuchni. Swoje lecznicze właściwości zawdzięczają przede wszystkim substancji zwanej galangina, która odchudza, reguluje poziom cukru i obniża cholesterol we krwi (najłatwiej przyswajalna jest w formie nalewki.). W Indiach wykorzystywany jest także jako dezodorant i odświeżacz oddechu. Nazwę „galangal” używa się na określenie 4 kłączy roślin: Alpinia officinarum (Galangal mniejszy), Alpinia galanga (Alpinia Lekarska/Galangal większy), Kaempferia galanga (Kencur) oraz Krachai.
-
Stokrotka pospolita
Jest to jedna z pierwszych roślin, która pojawia się na trawnikach wraz z nadejściem wiosny i kwitnie aż to późnej jesieni. Jej płatki rozchylają się o wschodzie słońca i zamykają, gdy zapada zmierzch. Choć ich wygląd jest dość niepozorny, to właściwości, jakie posiada, są skuteczne i wszechstronne, zarówno te zdrowotne jak i kosmetyczne.
-
Lubczyk ogrodowy
Lubczyk jest rośliną leczniczą i przyprawową, która w dawnych czasach swoją popularność zawdzięczała miłosnym zdolnościom – wierzono, że zwiększa potencję i pobudza libido. Często wykorzystywany był jako składnik napojów miłosnych i dodatek do kąpieli, który miał zapewnić szczęście w miłości. Dzisiaj ziołolecznictwo potwierdza jego silne zdolności detoksykujące i wspomagające trawienie, z kolei kuchnia wykorzystuje lubczyk jako naturalne maggi. Wykorzystywane są części nadziemne (liście i nasiona) oraz jego korzenie.
-
Gwiazdnica pospolita
Jest to bardzo ekspansywna i jadalna roślina, która w Polsce, uznawana jest za uporczywy i niechciany chwast w ogrodach, w dodatku bardzo trudny do wyplewienia. Gwiazdnica nie tylko rekultywuje wyjałowioną ziemię, ale stanowi też pożywienie dla ptactwa. W krajach takich jak Stany Zjednoczone, Anglia, czy Rosja jest ziołem bardzo chętnie używanym w ziołolecznictwie. Do dziś jest tam używana jako lek przeciwbólowy, przeciwnowotworowy i stosowany na trudno gojące się rany. Surowcem leczniczym gwiazdnicy jest jej ziele.